Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2014

ΚΑΣΤΑΝΚΑ

     Το φετινό "ρώσικο αφιέρωμα" είναι παρόμοιο με το περσινό: ένα διήγημα, ένας πίνακας, οι "Δαιμονισμένοι" του Ντοστογιέφσκι, λίγος Ταρκόφσκι και η "Καστάνκα", το τρυφερό παιδικό διήγημα του Τσέχοφ, σε κινούμενα σχέδια...Τούτο δεν είναι βέβαια το ίδιο με το περσινό, είναι άλλο, πιο παλιό, από το 1952 - και είναι ό, τι πρέπει για λίγη τεμπελιά ένα κρύο χειμωνιάτικο απόγευμα!



άγαλμα της Καστάνκα στο Τανγκαρόκ της Ρωσίας

Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2014

ΤΑ ΔΕΚΑ ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΦΙΛΜ ΤΟΥ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ

     Πολλές φορές έχω γράψει για τον Ταρκόφσκι σ' αυτό το μπλογκ, χωρίς να είναι ο πιο αγαπημένος μου σκηνοθέτης (δεν ξέρω ποιος είναι ο πιο αγαπημένος μου σκηνοθέτης), χωρίς καν να έχω δει όλες του τις ταινίες. Είναι ωστόσο ο πιο ποιητικός, γι' αυτό ίσως βρίσκεται συχνά σ' ένα μπλογκ που αγαπά τη λογοτεχνία. Άλλωστε, αν έκανα μια λίστα  με τις αγαπημένες μου ταινίες, θα υπήρχε τουλάχιστον μια του Ταρκόφσκι κι αυτή θα ήταν "Τα Παιδικά Χρόνια Του Ιβάν"... Ποιες ήταν όμως οι αγαπημένες ταινίες του ίδιου του Ταρκόφσκι; Το 1972, ο σκηνοθέτης έδωσε στον Λεονίντ Κοζλόβ ένα χαρτί όπου είχε σημειώσει τις δέκα αγαπημένες του ταινίες και τα ονόματα των σκηνοθετών τους. Η λίστα δημοσιεύτηκε το 1992 στο ρώσικο περιοδικό Kinovedcheskie zapiski και αναδημοσιεύτηκε το 1993 στο περιοδικό Sight and Sound. Εμείς μπορούμε να τη βρούμε στο nostalghia.com:

1. Το Ημερολόγιο Ενός Εφημέριου, Ρομπέρ Μπρεσόν, 1951
2. Winter Light, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 1963
3. Ναζαρέν, Λουίς Μπουνιουέλ, 1959
4. Άγριες Φράουλες, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 1957
5. Τα Φώτα Της Πόλης, Τσάρλι Τσάπλιν, 1931
6. Ουγκέτσου Μονογκατάρι, Κένζι Μιζογκούτσι, 1953
7. Οι Επτά Σαμουράι, Ακίρα Κουροσάβα, 1954
8. Περσόνα, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 1966
9. Μουσέτ, Ρομπέρ Μπρεσόν, 1967
10. Γυναίκα Στους Αμμόλοφους, Χιρόσι Τεσιγκαχάρα, 1964

     Μπορούμε να κάνουμε ένα σωρό παρατηρήσεις πάνω σ' αυτή τη λίστα. Πρώτα πρώτα, ότι μεταξύ του Ταρκόφσκι και του Μπέργκμαν υπήρχε αμοιβαία εκτίμηση, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι τρεις ταινίες στη λίστα είναι του Μπέργκμαν κι από τη δήλωση του ίδιου του Μπέργκμαν ότι "ο μεγαλύτερος από όλους τους ομότεχνούς του είναι ο Ταρκόφσκι, γιατί κινείται με απίστευτη φυσικότητα στον κόσμο του ονείρου". Μετά τον Μπέργκμαν έρχεται ο Μπρεσόν, με δύο ταινίες, ανάμεσα τους και την κορυφαία της λίστας. Είναι μια επιλογή που δεν περίμενα· ο Μπρεσόν, αντιποιητικός και απογυμνωμένος εντελώς από κάθε συναίσθημα, μοιάζει το τελείως αντίθετο του Ταρκόφσκι. Φαίνεται ακόμα η αγάπη του Ταρκόφσκι για τον γιαπωνέζικο κινηματογράφο, που εκπροσωπείται από τρεις διαφορετικούς σκηνοθέτες. Την απουσία κάποιου Αμερικάνου σκηνοθέτη μάλλον την περιμέναμε, αν και "Τα Φώτα Της Πόλης" ήταν αμερικάνικη παραγωγή· ο σκηνοθέτης όμως ήταν Άγγλος και μάλιστα γνωστός για τις αριστερές πεποιθήσεις του, που τον έκαναν τελικά αντιπαθή στην Αμερική...



Τρίτη 18 Νοεμβρίου 2014

ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ

     Ο Νίτσε έλεγε ότι το διάβασμα των έργων του Ντοστογιέφσκι ήταν μια από τις μεγαλύτερες ευτυχίες της ζωής του. Συμφωνώ, όσο παράδοξο κι αν είναι να θεωρείται ευτυχία το διάβασμα σκοτεινών ιστοριών με ήρωες που υποφέρουν. Ένα από τα σπουδαιότερα έργα του Ντοστογιέφσκι είναι οι "Δαιμονισμένοι", με όλους αυτούς τους κολασμένους που έχουν χάσει την ψυχή τους. Μια εκδοχή αυτών των ηρώων μπορούμε να βρούμε στο μπλογκ vanengraph.tumblr.com. Δεν είναι όπως τους έχω φανταστεί, γεμάτους τρόμο και ιδρωμένη αγωνία, έχουν όμως μια ανατριχιαστική ψυχρότητα -έτσι όπως τους έχει αγκαλιάσει ο άγγελος του θανάτου- που, ναι, είναι οι Δαιμονισμένοι του Ντοστογιέφσκι.

Ιβάν Σάτοφ

 Νικολάι Σταυρόγκιν

Στεπάν Τροφίμοβιτς Βερχοβένσκι

Πιοτρ Στεπάνοβιτς Βερχοβένσκι

Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2014

Ο ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΟΝ ΓΙΟ ΤΟΥ

(πηγή: www.wikiart.org)

     Αυτός ο πίνακας του Ιλία Ρέπιν έχει ιστορικό θέμα· αναφέρεται στον θάνατο του πρίγκηπα Ιβάν Ιβάνοβιτς από τον πατέρα του Ιβάν τον Τρομερό, στις 16 Νοέμβριου του 1581. Όταν η έγκυος νύφη του παρουσιάστηκε μπροστά του ντυμένη, κατά τη γνώμη του, απρεπώς, ο Ιβάν ο Τρομερός τη χτύπησε τόσο βάναυσα που μετά από λίγο απέβαλε. Ο γιος του, Ιβάν Ιβάνοβιτς, στον οποίο είχε αδυναμία και τον προόριζε για διάδοχό του, ήρθε στον πατέρα του θυμωμένος και τον κατηγόρησε για την αποβολή της γυναίκας του. Ο Ιβάν ο Τρομερός, έξαλλος που ο γιος του τόλμησε να του αντιμιλήσει, τον χτύπησε με το σκήπτρο στο κεφάλι, προκαλώντας τον θάνατό του. Αυτό ακριβώς το γεγονός αποτυπώνει ο Ιλία Ρέπιν στον συγκεκριμένο πίνακα του 1885. Αρχικά, ο πίνακας είχε "λογοκριθεί" από την τσαρική εξουσία, στη συνέχεια όμως αναγνωρίστηκε ως αριστούργημα και εκτέθηκε στην πινακοθήκη Τρετιακόφ της Μόσχας, όπου βρίσκεται ως σήμερα. Είναι πραγματικά ένας πίνακας καθηλωτικός· η ένταση στα μάτια του Ιβάν του Τρομερού, που συνειδητοποιεί με τρόμο ότι σκότωσε το ίδιο του το παιδί, γίνεται ακόμα μεγαλύτερη λόγω της αντίθεσης με το γαλήνιο βλέμμα του γιου του -το βλέμμα ενός οσιομάρτυρα. Ο πανίσχυρος τσάρος έχει μετατραπεί σε έναν ταλαίπωρο γεράκο μέσα σε μια στιγμή, κάτω από το βάρος της φοβερής πράξης του, ένα βάρος που τονίζεται ακόμα περισσότερο από την πανταχού παρουσία του κόκκινου χρώματος σε όλες τις αποχρώσεις: ανοιχτό ροζ στο ρούχο του νεκρού γιου, θαμπό κόκκινο στον τοίχο, πιο έντονο κόκκινο στο χαλί και κατακόκκινο αίμα στο κέντρο του πίνακα, να τρέχει στο πρόσωπο του νεαρού Ιβάν Ιβάνοβιτς.

Πέμπτη 13 Νοεμβρίου 2014

ΠΡΙΣΤΣΕΠΑ

     Τραβάω κατά το Λεσνιούφ, όπου έχει εγκατασταθεί το Επιτελείο της ταξιαρχίας. Με συντροφεύει ως συνήθως ο Πριστσέπα, ένας νεαρός Κοζάκος απ' το Κουμπάν. Είναι ένας ακούραστος χωριάτης, κομμουνιστής διωγμένος απ' το κόμμα, μελλοντικός ρακοσυλλέκτης, ανέμελος συφιλιδικός και μάστορας στην ψευτιά. Φοράει ένα κόκκινο τσερκέζικο σακάκι από λεπτό ύφασμα με το μπασλίκ ριγμένο πίσω. Στο δρόμο μου μίλησε για τον εαυτό του. Δε θα ξεχάσω ποτέ την ιστορία του.
     Πριν από ένα χρόνο, ο Πριστσέπα το' σκασε απ' τους Άσπρους. Εκείνοι, για αντίποινα, πήραν ομήρους τους γονιούς του και τους σκότωσαν πάνω στην ανάκριση. Οι γείτονες τους άρπαξαν ό,τι είχαν και δεν είχαν. Όταν οι δικοί μας έδιωξαν τους Άσπρους απ' το Κουμπάν, ο Πριστσέπα γύρισε στο χωριό του.
     Ήταν πρωί, χαράματα, και ο ύπνος των μουζίκων αναστέναζε μέσα στον αποπνιχτικό ξινισμένο αέρα. Ο Πριστσέπα νοίκιασε ένα κάρρο του δήμου και έκανε το γύρο του χωριού για να μαζέψει το γραμμόφωνό του, τις καράφες του κβας και τα πετσετάκια που είχε κεντήσει η μάνα του. Βγήκε στο δρόμο με τη μαύρη του κάπα κι ένα χατζάρι ζωσμένο στη μέση. Πίσω του έτριζε το κάρρο. Ο Πριστσέπα πήγαινε από γείτονα σε γείτονα, και πίσω ακολουθούσαν τα ματωμένα χνάρια απ' τις μπότες του. Σε κάθε σπίτι που ο Κοζάκος έβρισκε τα πράγματα της μάνας του ή την πίπα του πατέρα του, άφηνε πίσω του σφαγμένες γριές, σκυλιά κρεμασμένα πάνω απ' τα πηγάδια, εικονίσματα μαγαρισμένα μ' αποπατήματα. Οι χωριανοί κάπνιζαν τα τσιμπούκια τους και ακολουθούσαν σκυθρωποί το δρόμο του. Οι νεαροί Κοζάκοι είχαν σκορπίσει στη στέπα και κρατούσαν λογαριασμό.  λογαριασμός αβγάταινε και το χωριό σώπαινε. Όταν τελείωσε τη δουλειά του, ο Πριστσέπα γύρισε στο άδειο πατρικό του σπίτι. Ξανάβαλε τα έπιπλα στις θέσεις που θυμόταν απ' τα παιδικά του χρόνια και έστειλε να του φέρουν βότκα. Κλεισμένος στο σπίτι, έπινε για δυο μερόνυχτα, τραγουδούσε, έκλαιγε και κομμάτιαζε τα έπιπλα με το σπαθί του.
     Την τρίτη νύχτα οι χωριανοί είδαν καπνό να βγαίνει απ' το καλύβι του Πριστσέπα. Ξαναμμένος και κουρελής, έβγαλε τη γελάδα απ' τον αχερώνα του, της έχωσε ένα πιστόλι στο στόμα και πυροβόλησε. Το χώμα κάπνιζε κάτω απ' τα πόδια του. Ένα γαλάζιο δαχτυλίδι καπνού πέταξε απ' την καμινάδα και διαλύθηκε, ένα ταυρί που είχε απομείνει μονάχο στο στάβλο άρχισε να κλαίει μ' αναφιλητά. Η πυρκαγιά έλαμπε σαν μέρα γιορτινή. Ο Πριστσέπα έλυσε τ' άλογό του, πήδησε στη σέλα, έριξε μια τούφα απ' τα μαλλιά του στη φωτιά και χάθηκε.

Ντεμιντόφκα, Ιούλης 1920

Το κόκκινο ιππικό, Ισαάκ Μπάμπελ, μτφρ. (από τα γαλλικά και τα αγγλικά) Βασίλης Πουλάκος, εκδόσεις Ροές.
(λεπτομέρεια από τον πίνακα του Ilya Repin "ο Ιβάν ο Τρομερός και ο γιος του", 1885)

Δευτέρα 10 Νοεμβρίου 2014

ΛΙΛΑ: ΈΝΑ ΦΙΛΜΑΚΙ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΓΙΑ Ν' ΑΡΧΙΣΕΙ ΚΑΛΑ Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Το παρακάτω φιλμάκι το πρότεινε η Αθηνά πριν από λίγο καιρό -δεν το πρότεινε γενικά κι αόριστα, το πρότεινε γι' αυτόν ακριβώς τον σκοπό, για να πάει καλά η εβδομάδα εργασίας. Και πραγματικά, αυτό το χαριτωμένο ταινιάκι του Carlos Lascano, που θυμίζει έντονα την Αμελί, ακόμα και στο όνομα της ηρωίδας του (ακόμα και στο χτένισμα της ηρωίδας του!) δε μπορεί να μη μας κάνει να χαμογελάσουμε και να σκεφτούμε ότι, πού ξέρεις, μπορεί να είναι και μια ωραία εβδομάδα τελικά ...



Παρασκευή 7 Νοεμβρίου 2014

ΚΙ ΕΝΑ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΒΙΒΛΙΟΥ

Μέχρι τώρα, έχω δείξει στο bibliokult πετυχημένα εξώφυλλα βιβλίων, όπως αυτό κι αυτό. Ήρθε όμως η ώρα για το εντελώς αντίθετο: ένα τελείως αποτυχημένο εξώφυλλο, που δε δικαιολογείται ούτε από το ότι η έκδοση είναι παλιά, ούτε από το ότι είναι φτηνή. Οι "Μικρές Κυρίες" - για όσες δεν το έχουν διαβάσει στην προεφηβεία ή δεν έχουν δει την ταινία με το πιο αντιπροσωπευτικό κοριτσίστικο cast των 90's - είναι ένα ηθικοπλαστικό μυθιστόρημα για τις κόρες μιας οικογένειας στη Νέα Αγγλία, που μεγαλώνουν την εποχή του αμερικάνικου εμφυλίου.  Δεν έχουν δηλαδή καμία σχέση με "γατούλες που περιμένουν να φύγουν οι άντρες, για να παίξουν". Τώρα βέβαια, ποιο αναγνωστικό κοινό είχε στο μυαλό του ο εκδότης και γιατί ένα τέτοιο κοινό να το ενδιέφερε το συγκεκριμένο βιβλίο, δεν ξέρω...

Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2014

ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΠΛΗΡΕΙΣ

Και οι μέρες δεν είναι αρκετά πλήρεις.
Και οι νύχτες δεν είναι αρκετά πλήρεις.
Και η ζωή σαν ποντίκι του αγρού ξεγλιστρά, δίχως να θροΐσει καν η χλόη.

Έζρα Πάουντ, απόδοση, Γιάννης Γ. Μπαζός, Ποιήματα του Χειμώνα, Εκδόσεις Σοφίτα

Jessica Tremp (πηγή:  http://www.jessicatremp.com)