GOODBYE AND HELLO TIM BUCKLEY!

Σαν σήμερα, πριν από 38 χρόνια, πέθανε ο Tim Buckley. Παρακάτω, μπορείτε να διαβάσετε ένα πολύ όμορφο άρθρο, το οποίο έγραψε ένας φίλος, ο Νίκος Κοζομπόλης και δημοσιεύτηκε στο fanzine "the sting" το 1999. Μ' αρέσει που αναδημοσιεύεται στο bibliokult, γιατί θεωρώ, κατά κάποιο τρόπο, τα blogs μετεξέλιξη των fanzines. Εκτός από το κείμενο του Νίκου, έχω αναρτήσει κι ένα αγαπημένο τραγούδι του Buckley, το "Song to the Siren", που θα μπορούσε να περιληφθεί στα τραγούδια που είναι εμπνευσμένα από την οδύσσεια. Ο στίχος "let me enfold you" είναι από τους πιο τρυφερούς που έχω ακούσει. Στο τέλος, μπορείτε να δείτε το trailer της ταινίας "Greetings from Tim Buckley", η οποία κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2012 κι αναφέρεται στην προετοιμασία του γιου του Tim Buckley, Jeff, για να συμμετάσχει σε μια συναυλία προς τιμήν του, το 1991. Παρακολουθούμε τις συναισθηματικές μεταπτώσεις του Jeff, από την οργή για τον πατέρα που τον εγκατέλειψε, στη συγχώρεση και εν τέλει στην αγάπη, που οδήγησαν σε μία καθηλωτική ερμηνεία. Το θέμα της ταινίας είναι πολύ ειδικό, γι' αυτό και οι προβολές της είναι περιορισμένες. Παρ' όλα αυτά, οι κριτικές για την ερμηνεία του πρωταγωνιστή είναι εξαιρετικές.

TIM BUCKLEY (ΑΠΟ ΤΟΝ  ΝΙΚΟ ΚΟΖΟΜΠΟΛΗ)

     Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα στοιχεία σε κάθε καλλιτέχνη που τον κάνουν να ξεχωρίζει. [...] Αν ρωτήσεις για τον Tim Buckley, η απάντηση που θα πάρεις είναι η ιδιαίτερη εκφραστικότητα στην ερμηνεία των τραγουδιών του. Σίγουρα οι στίχοι του ήταν ξεχωριστοί και οι συνθέσεις του εξαιρετικά περίπλοκες για την εποχή του, όμως αυτό που έκανε τον Timothy Charles Buckley διαφορετικό ήταν η γεμάτη πάθος απόδοση των τραγουδιών του, είτε σε studio εκτελέσεις, είτε σε live εμφανίσεις. Η φωνή του είχε οπωσδήποτε το μοναδικό χάρισμα να ανεβοκατεβαίνει από πολύ ψηλές σε πολύ χαμηλές κλίμακες. Όμως, πέρα από τις δυνατότητες των φωνητικών του χορδών, σου έδινε την εντύπωση ότι δεν τραγουδούσε με το λαρύγγι αλλά με την ψυχή του. Αλλού κατέβαινε σαν ψίθυρος που σε νανούριζε κι αλλού υψωνόταν απίστευτα ψηλά και καρφωνόταν μέσα σου. Δίκαια διεκδικεί μαζί με τον Jim Morrison τον τίτλο της αρσενικής εκδοχής της ασύγκριτης Janis Joplin σ' αυτόν τον τομέα.
     Ο Tim Buckley ήταν ανήσυχος τύπος. Ποτέ δε χρειάστηκε να ντυθεί ή να φερθεί ιδιότροπα για να αυτοδιαφημιστεί. Δεν ένοιωθε αυτή την ανάγκη και μίλαγε πάντα μέσα από τη δουλειά του. Ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων και άφηνε το εμπορικό μέρος των δίσκων του να το διαπραγματεύεται η εκάστοτε εταιρεία του. Στην αρχή συνεργάστηκε με την Elektra, από την οποία έφυγε ύστερα από την ηχογράφηση τεσσάρων δίσκων, χωρίς να έχει κάποιο ιδιαίτερο παράπονο από την εταιρεία. Προσχώρησε στην Straight που διήυθηνε ο Frank Zappa, μάλλον ξεπληρώνοντας κάποιο παλιό ηθικό γραμμάτιο απέναντί του. [...]
     Αυτή η αλλαγή όμως εγκαινίασε την πτώση της δημοτικότητάς του, όχι γιατί χάθηκε η έμπνευσή του ή δεν προωθήθηκε σωστά από την εταιρεία, αλλά κυρίως γιατί στράφηκε σε μια πιο εγκεφαλική και δύσκολη σύνθεση και ενορχήστρωση σε μια χρονική στιγμή (1970) που η μουσική άλλαζε. Η εμπορική αποτυχία των δύο δίσκων που κυκλοφόρησε με την Straight τον απομόνωσε από τους οπαδούς του και τον έκλεισε περισσότερο στον εαυτό του. Είναι χαρακτηριστικό ότι για ένα διάστημα εργάστηκε σαν ταξιτζής και σαν οδηγός των Sly and the family Stone, πριν επιχειρήσει να ξαναμπεί στο studio. Οι τρεις τελευταίες κυκλοφορίες του ήταν στο ίδιο μήκος κύματος με τις δύο προηγούμενες, με μακριές σε διάρκεια συνθέσεις και ιδιότυπες διασκευές ξένων τραγουδιών, που κατηγορήθηκε ότι μόνο αυτός καταλάβαινε. Ο θάνατος τον βρήκε σε ηλικία 28 ετών, ενώ προετοίμαζε την κυκλοφορία ενός διπλού live album. Πήρε ένα μείγμα μορφίνης και ηρωίνης πιστεύοντας ότι είναι κοκαΐνη.
     Οι δίσκοι του έχουν ανατυπωθεί αρκετές φορές και ειδικά το "Goodbye and Hello" έχει τύχει -δίκαια- μεγάλης επιτυχίας. [...] Εκτός από τους δίσκους του όμως, μας άφησε κι άλλο ένα δώρο που δυστυχώς χάσαμε πρόσφατα. Πρόκειται για τον γιο του Jeff, ο οποίος μπορεί να μη γνώρισε ουσιαστικά ποτέ τον πατέρα του, αλλά σε ορισμένες στιγμές έμοιαζε καταπληκτικά με αυτόν στη μουσική του. Δυστυχώς πνίγηκε καθώς κολυμπούσε στον Μισισιπί στις 29/5/1997.
     Ο Tim Buckley θεωρείται rock καλλιτέχνης αλλά είχε σαφείς επιρροές από funk, jazz, και folk. Ήταν λογικό άλλωστε να έχει διαφορετικά ακούσματα, αφού ποτέ δεν είχε κάποιο συγκεκριμένο μέρος σα σταθερή βάση. Γεννήθηκε στην Washington, μεγάλωσε στην California και σε όλη του την καριέρα πηγαινοερχόταν από τη δυτική ακτή στην ανατολική. Goodbye and hello Tim.

SUN HITS THE SKY (ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΗΒ)

ΗΛΙΕ ΗΛΙΕ ΑΡΧΗΓΕ!

     Ωραίο και το φεγγάρι, αλλά ακόμα πιο ωραίος είναι ο ήλιος! Ξέρω ότι πολλοί από σας διαφωνείτε. Ειδικά όσοι κινούνται στο κέντρο της Αθήνας σκέφτονται τον ήλιο κάπως σαν βασανιστή των ες- ες, που προσπαθεί μ' ανελέητη μεθοδικότητα να τους εξοντώσει. Θυμηθείτε όμως για λίγο τον χειμώνα: τη συννεφιά, το κρύο, τη διάθεσή που ήταν πεσμένη στα Τάρταρα λόγω του καιρού... Γι' αυτό σας λέω: δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τον ήλιο. Αν δεν έχετε πειστεί ακόμη, σκεφτείτε πόσα τραγούδια έχουν γραφτεί γι' αυτόν: "here comes the sun" και "I'll follow the sun" των Beatles, "the warmth of the sun" των Beach Boys, "sunshine of your love" των Cream, "sun is shining" του Bob Marley, "black hole sun" των Soundgarden... Μάλιστα. Παρατηρώ γι' ακόμα μια φορά (εκτός από το ότι το'χω παρακάνει με τα αποσιωπητικά) ότι το πιο πρόσφατο τραγούδι από αυτά που μου έρχονται στο μυαλό είναι από τη δεκαετία του 90. Κακό σημάδι. Αν δεν προσέξω, θα γίνω σύντομα σαν αυτούς που κουνάνε περίλυποι το κεφάλι και λένε μ' ένα βαθύ αναστεναγμό: "αχ, πάνε εκείνες οι ωραίες εποχές, δε γράφονται πια τέτοια τραγούδια. Οι νέοι σήμερα..." και πάει λέγοντας... Α πα πα! Θα ξορκίσω την τρομακτική αυτή πιθανότητα μ' ένα πολύ πολύ καινούριο τραγούδι μιας πάρα πολύ νέας τραγουδίστριας: το "Sun" της Ισλανδής Disa. Με το που διαβάσατε Ισλανδή, πήγε το μυαλό σας στην Bjork. Πιστεύω όμως ότι δε μοιάζει τόσο με την Bjork, όσο με την Kate Bush. Α! Η Kate Bush! Η πιο αιθέρια, η πιο νεραϊδένια παρουσία που πέρασε ποτέ από τη μουσική! Αλλά, τι τα θες, δεν υπάρχουν πια τέτοιες τραγουδίστριες, δε γράφονται πια τέτοια τραγούδια... Εντάξει, εντάξει, απλώς αστειεύομαι...

ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ

     Σήμερα το βράδυ θα δούμε στον ουρανό το μεγαλύτερο φεγγάρι του χρόνου, πράγμα που κάνει τη σημερινή βραδιά ξεχωριστή, τουλάχιστον για μας τις ρομαντικές ψυχές... Ας ακούσουμε λοιπόν ένα τραγούδι για το φεγγάρι, μα, ποιο να πρωτοδιαλέξω; Είναι τόσα πολλά και τόσο ωραία: "harvest moon" του Neil Young, "killing moon" των Echo and the Bunnymen, "moonriver" του Henry Mancini, "moonage daydream" του David Bowie, "moonlight mile" των Rolling Stones κι ακόμα "χάρτινο το φεγγαράκι" και "πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι" του Μάνου Χατζιδάκι... Επειδή όμως ανέκαθεν είχα αδυναμία στα ντροπαλά, μελαγχολικά αγόρια, θα αναρτήσω το "pink moon" του Nick Drake.

Υ.Γ. 1: Όποιος θέλει, μπορεί να εμπλουτίσει τον κατάλογο με τα τραγούδια για το φεγγάρι στα σχόλια.

Υ.Γ.2: Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από τις 5 Μαϊου του 2012, όπου είχαμε αντίστοιχα το μεγαλύτερο φεγγάρι της χρονιάς.

Αμμάν, Ιορδανία

 Έρημος Ατακάμα, Χιλή

  Σούνιο, Ελλάδα

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ

     Αύριο το πρωί ανακοινώνονται τα αποτελέσματα των Πανελληνίων Εξετάσεων. Όσοι από εμάς έχουμε περάσει από τη δοκιμασία των εξετάσεων αυτών, τη θεωρούμε μία από τις τραυματικότερες εμπειρίες της ζωής μας, γι' αυτό και συμπάσχουμε με τα παιδιά που περιμένουν την ανακοίνωση των βαθμολογιών με σφιγμένο το στομάχι... Ωστόσο, όσο σημαντικές κι αν είναι οι εξετάσεις αυτές, πιστεύω ότι τους δίνουμε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που έχουν στην πραγματικότητα. Στους μαθητές και, εν μέρει, στους γονείς τους, φαίνεται σαν οι Πανελλαδικές να προδιαγράφουν το μέλλον τους και να αποφαίνονται οριστικά για το ποιοι είναι προορισμένοι να πετύχουν στη ζωή τους και ποιοι είναι καταδικασμένοι στην αποτυχία. Αυτή ακριβώς η βαρύτητα που δίνουμε στους όρους επιτυχία και αποτυχία είναι υπεύθυνη, σε μεγάλο βαθμό, για το άγχος των Πανελληνίων Εξετάσεων.
     Πάνω σ' αυτό το θέμα, το άγχος της επιτυχίας, ας ακούσουμε μια κα-τα-πλη-κτι-κή ομιλία του Άγγλου φιλοσόφου και συγγραφέα Αλαίν ντε Μποττόν στο TED. Ο Αλαίν ντε Μποττόν έχει γράψει πολλά βιβλία, στα οποία μεταφέρει τη φιλοσοφία στην καθημερινή ζωή και μιλά για πράγματα εξαιρετικά σημαντικά με απλό και ουσιαστικό τρόπο. Μεταξύ άλλων, έχει γράψει τα εξής: "Πώς ο Προυστ μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου", "Περί του κοινωνικού status", "Οι χαρές και τα δεινά της εργασίας" και "Η παρηγοριά της φιλοσοφίας". Όλα αυτά, καθώς και τα υπόλοιπα βιβλία του, κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη.

     Όσα επισημαίνει εδώ ο ομιλητής είναι τόσο καίρια και λέγονται με τόσο χιούμορ, που πραγματικά αξίζει να σταθεί κανείς. Μ' αρέσει ιδιαίτερα η εξήγηση που δίνει στην αρχή: βασανιζόμαστε από το άγχος της επιτυχίας επειδή περιστοιχιζόμαστε από σνομπ. Και τι είναι σνομπ; Αυτός που παίρνει ένα μικρό κομμάτι από σένα και το χρησιμοποιεί για να εξάγει συμπεράσματα συνολικά για το άτομό σου.  Ειδικότερα στην εποχή μας, όπως σωστά επισημαίνει, υπάρχει ο σνομπισμός της εργασίας, η διάσημη, εικονική ερώτηση "εσύ με τι ασχολείσαι;". Και ποιο είναι το αντίθετο του σνομπ; (Αυτό είναι το αγαπημένο μου κομμάτι στην ομιλία) Η μάνα σου, επειδή σ' αγαπάει γι' αυτό που είσαι συνολικά!
     Πολύ σωστή είναι και η παρατήρηση για το φθόνο. Κανείς δεν φθονεί τη βασίλισσα της Αγγλίας, γιατί δε μπορεί να ταυτιστεί μαζί της. Αντίθετα φθονούμε αυτούς με τους οποίους έχουμε τα περισσότερα κοινά, όπως την ηλικία ή το οικονομικοκοινωνικό υπόβαθρο. Όμως, σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, τα Μ.Μ.Ε. και όλοι γύρω μας προσπαθούν να μας πείσουν ότι ΌΛΟΙ μπορούμε να τα καταφέρουμε, όλοι μπορούμε να γίνουμε Bill Gates, αρκεί να έχουμε ενέργεια, κάποιες ωραίες ιδέες σχετικά με την τεχνολογία κι ένα γκαράζ...Στην πραγματικότητα όμως, αυτό είναι τόσο πιθανό όσο και για έναν φτωχό στη Γαλλία του 17ου αιώνα να εισχωρήσει στις τάξεις της αριστοκρατίας... Αυτή ακριβώς η αντίληψη ότι ο κάθε άνθρωπος είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες του είναι που γεννά όλο αυτό το άγχος της επιτυχίας.
     Οι σημαντικότερες όμως επισημάνσεις είναι αυτές που κάνει προς το τέλος της ομιλίας. Η πρώτη είναι ότι δε μπορούμε να είμαστε πετυχημένοι σε όλα (ακούγεται απλό, αλλά στην πράξη δυσκολευόμαστε πολύ να το αποδεχτούμε) και η δεύτερη ότι η ιδέα που έχουμε για την επιτυχία συνήθως δεν είναι δική μας αλλά μας την έχουν επιβάλλει κάποιοι άλλοι. Είναι άσχημο να μην παίρνεις ό,τι θέλεις αλλά είναι ακόμα χειρότερο να διαπιστώνεις ότι αυτά που έχεις τελικά δεν τα θέλεις. Ας βεβαιωθούμε λοιπόν ότι οι ιδέες μας για την επιτυχία είναι δικές μας...

Η ΜΕΡΙΛΙΝ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ

     Καιρό είχαμε να το δούμε αυτό το κορίτσι! Με την αναφορά στον Οδυσσέα του Τζόις στην προηγούμενη ανάρτηση, θυμήθηκα αυτή την υπέροχη φωτογραφία...

Υ.Γ. Ρε το θηρίο! Κατάφερε να το φτάσει στο τέλος! Εγώ, πάλι, με το που το πιάνω στα χέρια μου, αποθαρρύνομαι από το βάρος και το αφήνω ξανά στο ράφι.

BLOOMSDAY TODAY!

Σήμερα είναι 16 Ιουνίου, δηλαδή η μέρα κατά την οποία διαδραματίζονται όλα όσα συμβαίνουν στον "Οδυσσέα" του Τζέημς Τζόις! Ας συμμετάσχουμε λοιπόν κι εμείς στον εορτασμό για τη λεγόμενη "bloomsday"! Η συμμετοχή του bibliokult δεν είναι βέβαια καμιά εμβριθής ανάλυση, μιας και δεν έχω διαβάσει το βιβλίο, αλλά κατορθώνει ν' αποτίσει τον πρέποντα φόρο τιμής: πρόκειται για την κινηματογραφική μεταφορά του "Οδυσσέα", μια ταινία του 1967, γυρισμένη στο Δουβλίνο, η οποία στέκεται αξιοπρεπώς κι αξίζει να τη δει κανείς. Καλό βράδυ!

 

ΛΑΘΕ ΒΙΩΣΑΣ

     Το αφιέρωμα στη φιλοσοφία θα κλείσει μ' ένα τραγούδι. Ε, ναι, παραδέχομαι ότι είναι λίγο γελοίο κλείσιμο, σαν να πρόκειται για σχολική γιορτή. Ωστόσο, το αφιέρωμα επικεντρώθηκε, κατά κάποιο τρόπο, στη φιλοσοφία στην καθημερινή ζωή κι η μουσική είναι πολύ βασικό κομμάτι της καθημερινότητας, τουλάχιστον της δικής μου, αφού η μόνη ώρα που δεν ακούω μουσική είναι όταν κοιμάμαι...Μη φοβάστε όμως! Δεν πρόκειται ν' αναρτήσω το "Σωκράτη, εσύ, σούπερσταρ"! Το τραγούδι λέγεται "lathe biosas", από το EP Taraxis- Ataraxia των Pelican, ένα συγκρότημα από το Σικάγο.
     Η φράση "λάθε βιώσας" ανήκει στον Επίκουρο, έναν πολύ σημαντικό αλλά παρεξηγημένο Αθηναίο φιλόσοφο του 4ου π.Χ. αιώνα. Ο Επίκουρος έζησε σε μια εποχή παρόμοια με τη δική μας: ο θεσμός της πόλης- κράτους είχε παρακμάσει και οι πολίτες στέκονταν φοβισμένοι κι ανήσυχοι μπροστά στη "νέα τάξη πραγμάτων" που ερχόταν, δηλαδή μπροστά στον ελληνιστική εποχή της εκμηδένισης του ατόμου και της επιβολής της αυταρχικής εξουσίας. Ο Επίκουρος λοιπόν προσπάθησε ν' αντιμετωπίσει τους φόβους των ανθρώπων, που τους στερούσαν την ψυχική τους ηρεμία, μέσω των απολαύσεων. Εδώ ακριβώς έγκειται η παρεξήγηση όσον αφορά στον Επίκουρο. Δε μιλά για τις απολαύσεις με την έννοια της παράδοσης στη φιληδονία αλλά με την έννοια της ικανοποίησης του αναγκαίου. Προέκρινε δηλαδή την ολιγάρκεια και την αυτάρκεια, επειδή μπορούν να μας οδηγήσουν σε μεγαλύτερη απόλαυση από ό,τι η κατανάλωση του περιττού, μιας και συνδέονται με την ελευθερία, που οδηγεί με τη σειρά της στην ευτυχία, ενώ, αντίθετα, η υπερκατανάλωση κρατά τον άνθρωπο δέσμιο.
     Ειδικότερα όσον αφορά στη φράση "λάθε βιώσας", υπάρχει συχνά η παρανόηση ότι συμβουλεύει τους ανθρώπους να ζουν στην αφάνεια. Στην πραγματικότητα όμως, η συμβουλή του αναφέρεται στην απελευθέρωση από τα δεσμά της δημόσιας ζωής, όχι με την έννοια της απομόνωσης αλλά της απομάκρυνσης από το άμορφο και άβουλο πλήθος. Δε γνωρίζω πολλά για τον Επίκουρο, γι' αυτό δε θέλω να επεκταθώ περισσότερο. Νιώθω όμως την ανάγκη να διαβάσω περισσότερα για να επαναπροσδιορίσω καλύτερα τη στάση μου στην κινούμενη άμμο της σημερινής πραγματικότητας. Ως μη ειδική λοιπόν, δε μπορώ να σας προτείνω βιβλία για την επικούρεια φιλοσοφία, όσοι όμως γνωρίζουν περισσότερα για το θέμα (Στηβ, μ' ακούς;;), ας γράψουν τις προτάσεις τους και τις επισημάνσεις τους στα σχόλια.

Αν σας πόνεσε το κεφάλι σας με τη φιλοσοφία, αρχίστε να το κουνάτε πάνω- κάτω σαν παλιοί καλοί μεταλάδες με το "lathe biosas"!

MONTY PYTHON ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

     Στις αναρτήσεις της προηγούμενης εβδομάδας φάνηκε ότι η φιλοσοφία δεν είναι τόσο βαρετή και βαρύγδουπη όσο πολλοί από εμάς τη φανταζόμαστε. Σήμερα θα φανεί ότι μπορεί μάλιστα να έχει και πολλή πλάκα. Βέβαια, απαιτείται μεγάλο ταλέντο κι αρκετές γνώσεις επί του θέματος για να κάνει κάποιος πλάκα με τη φιλοσοφία, οπότε λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να το καταφέρουν. Όπως, ας πούμε, οι Monty Python. Έχοντας σπουδάσει όλοι τους στην Οξφόρδη ή το Κέμπριτζ, μπορούσαν να αναμείξουν φιλοσοφικούς στοχασμούς με τα πιο παράλογα αστεία, δημιουργώντας θεοπάλαβα σκετς. Το πιο γνωστό είναι ο ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ αρχαίων Ελλήνων και Γερμανών φιλοσόφων, με διαιτητή τον Κομφούκιο.
     Το πιο αστείο όμως, κατά τη γνώμη μου, προέρχεται από την τηλεοπτική σειρά  "Monty Python's Flying Circus" και είναι αυτό όπου ο John Cleese ως  Mrs Premise (κ. Προϋπόθεση) και ο Graham Chapman ως Mrs Conclusion (κ. Συμπέρασμα) συναντιούνται στα πλυντήρια και, πάνω στην κουβέντα, διαφωνούν για το αν το έργο του Σαρτρ "οι Δρόμοι της Ελευθερίας" είναι μια αλληγορία για την αναζήτηση του ανθρώπου για δέσμευση. Αποφασίζουν λοιπόν να πάνε στο σπίτι του να τον ρωτήσουν, αφού η κ. Premise ξέρει τους Σαρτρ, μιας κι έκαναν το προηγούμενο καλοκαίρι μαζί διακοπές στην Ίμπιζα. Ξεκινάνε λοιπόν με μια σχεδία, στην πορεία χάνονται και βρίσκονται στην Ισλανδία, τελικά όμως φτάνουν στο Παρίσι, χτυπάνε το κουδούνι του Σαρτρ και τους ανοίγει η γυναίκα του, η οποία τους προειδοποιεί ότι ο φιλόσοφος δεν είναι στις καλές του κι όλη την ώρα μουρμουράει "η μπουρζουαζία αυτό" και 'η μπουρζουαζία εκείνο". Τον ρωτάνε λοιπόν αν "οι Δρόμοι της Ελευθερίας" είναι μια αλληγορία για την αναζήτηση του ανθρώπου για δέσμευση κι εκείνος απαντάει: "ναι". Τέλος. Όταν το διηγούμαι εγώ, δεν είναι αστείο. Όταν όμως δείτε τους John Cleese και Graham Chapman ντυμένους κυριούλες να συζητάνε για τον Σαρτρ, ω, τότε είναι πολύ πολύ αστείο!

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ

     Θα συνεχιστεί κι αυτή την εβδομάδα το αφιέρωμα στη φιλοσοφία, με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, έναν από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Όπως έχω αναφέρει κι εδώ, πριν από χρόνια διάβασα τον πρώτο τόμο της "Ελληνικής Ιδιαιτερότητας" από τις εκδόσεις Κριτική και η επίδραση που άσκησε στη σκέψη μου ήταν καθοριστική. Όποτε σκέφτομαι τον Καστοριάδη και το έργο του, μου έρχεται στο μυαλό ο τίτλος της ταινίας "η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού", αφού αυτό ακριβώς χαρακτηρίζει τον λόγο του: καθαρότητα και διαχρονικότητα, παράλληλα με νηφαλιότητα κι επαναστατικότητα. Ας αφήσουμε όμως τον ίδιο τον Καστοριάδη να μιλήσει για την πορεία της ζωής του και της σκέψης του, για τον μαρξισμό, το περιοδικό "Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα", τον γαλλικό Μάη, την αρχαία Ελλάδα και πολλά άλλα στη λιακάδα του ελληνικού καλοκαιριού...
     Το παρακάτω βίντεο προέρχεται από την εκπομπή "Παρασκήνιο" της ΕΡΤ, που σήμερα αποφάσισαν να την κλείσουν, αφήνοντας άνεργους χιλιάδες εργαζόμενους και εμάς τους τηλεθεατές με μοναδική επιλογή την αποθέωση του τίποτα εκ μέρους των ιδιωτικών καναλιών, μιας και δε νομίζω να πιστεύει κανείς ότι θα προβάλει ποτέ κάποιο ιδιωτικό κανάλι μια εκπομπή αφιερωμένη στον Καστοριάδη. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, θα έκανε τους τηλεθεατές ν' αρχίσουν να σκέφτονται κι αυτό για τα ΜΜΕ είναι πολύ μα πολύ κακό πράγμα...

ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΠΑΙΖΟΥΝ

Δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Αναξαγόρα, γύρω στο 418 π.Χ. στη Λάμψακο...

     Είναι καμιά δεκαριά, όλα μεταξύ επτά και δέκα ετών, ως επί το πλείστον αγόρια. Τρία κορίτσια παίζουν μεταξύ τους, λίγο πιο πέρα. Από το πρωί είχαν αφηνιάσει. Τα κορίτσια χόρευαν τραγουδώντας, όπως είχαν δει να γίνεται σε μέρες γιορτής. Τα αγόρια πάλευαν δύο δύο, ένα εικονικό παγκράτιο. Μετά από λίγο, τα αγόρια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και αποφάσισαν να πολεμήσουν, οπλισμένα με φανταστικά κοντάρια και ασπίδες. Τα κορίτσια από κοινού βάλθηκαν να υφαίνουν και να μαντάρουν ρούχα, σαν να βρίσκονταν μαζί στο γυναικωνίτη, στα διαμερίσματα των γυναικών, την ώρα που οι σύζυγοί τους σφάζονταν στο πεδίο της μάχης.
     Τώρα έχουν ηρεμήσει. Τα κότσια διαδέχτηκαν τα όπλα. Τα αγόρια κάθονται οκλαδόν, ανά τρία, στη σκιά των λιόδεντρων. Ένα μεγαλύτερο αγόρι διασκεδάζει, πιο πέρα, με μια πήλινη σβούρα, πάνω σ' έναν επίπεδο βράχο. Τα κοριτσάκια πήγαν ν' αναζητήσουν τα κουζινικά τους, πιάτα, γαβάθες, αγγεία, όλα μικρού μεγέθους, ειδικά κατασκευασμένα για εκείνα από τον αγγειοπλάστη που κατοικεί στους πρόποδες του λόφου. Πότε πότε ακούγεται ένα ξέσπασμα γέλιου ή ένα ξεφωνητό.
     'Ολα αυτά προξενούν μεγάλη έκπληξη στον ξένο που μόλις έφτασε. Πώς γίνεται στη Λάμψακο τα παιδιά να περνούν τη μέρα τους παίζοντας; Αυτός που έρχεται από μακριά, για να ρυθμίσει μαζί μ' έναν εξάδελφό του μια υπόθεση κληρονομιάς, δεν καταλαβαίνει. Αφού μάλιστα όλα τα παιδιά της πόλης, καθώς φαίνεται, περνούν έτσι την ώρα τους διασκεδάζοντας. Από τη στιγμή που έφτασε, ο ξένος τα συνάντησε σε όλες τις πλατείες, μπροστά σε όλες τις πόρτες των σπιτιών της πόλης.
     Απευθύνεται σ' εκείνο το αγόρι που παίζει μόνο του με τη σβούρα. Θα είναι περίπου δώδεκα ετών. "Ε, πες μου πώς γίνεται να μην είστε στο σχολείο; Από το πρωί δε βλέπω παρά μόνο παιδιά που παίζουν, σ' αυτή την πόλη!"
" Είναι φανερό ότι δεν είσαι από εδώ, γενναίε ξένε! Εδώ, στη Λάμψακο, τα παιδιά παίζουν κάθε χρόνο προς τιμήν του σοφού".
"Προς τιμήν του σοφού; Τι είναι αυτά που μου λες;"
"Ναι, προς τιμήν του σοφού Αναξαγόρα, περνάμε ένα μήνα παίζοντας, κάθε χρόνο. Αλλά να ο πατέρας μου που επιστρέφει από τ' αμπέλια, θα σου τα εξηγήσει αυτά καλύτερα από μένα".
"Ιδού ο λόγος αυτών των παιχνιδιών. Πριν από είκοσι χρόνια ακριβώς, το θυμάμαι καλά, ήμουν έτοιμος να παντρευτώ, ο σοφός Αναξαγόρας επέστρεψε σ' εμάς, στη Λάμψακο, στην πατρίδα του, πολύ άρρωστος. Ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη γνώση. Τον ήξερα καλά, η μητέρα μου φρόντιζε το σπίτι του.Μια μέρα, ένας ευγενής τον είχε κατηγορήσει ότι αδιαφορούσε για την πατρίδα του κι εκείνος τον είχε αποστομώσει λέγοντάς του: "Εγώ, για την πατρίδα μου, έχω έγνοια, και μεγάλη μάλιστα", και συγχρόνως, με το δάχτυλο, έδειχνε τον ουρανό. Γιατί αυτός ο άνθρωπος δεν ενδιαφερόταν παρά μόνο για τον ουρανό. Περνούσε τον καιρό του παρατηρώντας το φεγγάρι, τα αστέρια, τον ήλιο, ήξερε τα πάντα γι' αυτά! Έλεγε μάλιστα ότι είχε γεννηθεί μόνο για να τα παρατηρεί!"
"Είναι μερικοί άνθρωποι έτσι. Αλλά γιατί τα παιδιά δεν βρίσκονται στο σχολείο, όπως γίνεται παντού;"
"Όταν ο γέρος Αναξαγόρας επέστρεψε εδώ, θα πρέπει να ήταν πάνω από εβδομήντα ετών και άρρωστος. Εμείς, οι άνθρωποι της Λαμψάκου, θέλαμε να τον τιμήσουμε. Είχε μεγάλες έγνοιες στην Αθήνα, είχε καταδικαστεί σε θάνατο εξαιτίας όσων έλεγε για τον ήλιο. Κι αυτός που τον έσωσε ήταν ο Περικλής, ο μεγάλος Περικλής, ο μαθητής του. Εμείς λοιπόν θέλαμε να κάνουμε κάτι για να τον τιμήσουμε, κάτι που θα έμενε μετά το θάνατό του. Αλλά δεν ξέραμε τι να βρούμε. Συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί, ψάξαμε.Τίποτα δεν μας ικανοποιούσε. Έτσι, αποφασίσαμε να τον ρωτήσουμε τι ήθελε, τι θα μπορούσε να εξυμνά καλύτερα το έργο του και να τιμά τη μνήμη του. Με ποιο τρόπο έβλεπε ο ίδιος πως θα μπορούσαμε να δοξάσουμε τη σοφία του".
"Και λοιπόν;"
"Ορίσαμε αντιπροσώπους, οι οποίοι πήγαν στο σπίτι του. Κι αυτός λοιπόν - η μητέρα μου μου τα διηγήθηκε - ζήτησε μόνο τούτο: κάθε χρόνο, το μήνα του θανάτου του, να αφήνουμε τα παιδιά να παίζουν. Όπως βλέπεις, σεβαστήκαμε την επιθυμία του".

Υ.Γ. Η παραπάνω ιστορία προέρχεται από το βιβλίο Είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί, των Ρ.Π. Ντρουά και Ζ. Φ. ντε Τονάκ, σε μετάφραση Ειρήνης Μαρκίδη, από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΛΟΙ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΣΟΦΟΙ!

     Πολλοί από εμάς, φανταζόμαστε τους φιλοσόφους καθισμένους μονίμως πίσω από ένα γραφείο γεμάτο με στοίβες από βιβλία, σημειωματάρια και κούπες από καφέ, τον οποίο καταναλώνουν σε απίστευτες ποσότητες, μιας και μένουν ξάγρυπνοι σκεπτόμενοι τα τρομερά ερωτήματα που ανέκαθεν βασάνιζαν την ανθρωπότητα. Καμιά φορά διαβάζουν, πότε πότε γράφουν αλλά κυρίως σκέφτονται. Συχνά μάλιστα χρειάζεται να στηρίξουν το κεφάλι τους με το χέρι τους για να μην καταρρεύσει από το βάρος της σκέψης τους. Κι όλα αυτά βέβαια, πίσω από το γραφείο- οχυρό που βρίσκεται στο σπίτι τους ή στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκουν, εντελώς αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Χμμμ.. Έχω την υποψία ότι αυτή η εικόνα δεν ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στην πραγματικότητα...

     Αντιθέτως, αν διαβάσει κανείς λίγα πράγματα για τη ζωή των φιλοσόφων, διαπιστώνει ότι ο τρόπος ζωής τους ήταν εξίσου αντισυμβατικός με τον τρόπο σκέψης τους, καθώς και ότι η έντονη πνευματική δραστηριότητα δεν τους εμπόδιζε να ζουν εξίσου έντονα. Τα παραδείγματα είναι πολλά, τόσο όσον αφορά τους σύγχρονούς φιλοσόφους, όσο και τους αρχαίους. Ω! Ειδικά οι αρχαίοι! Συνεχώς βόλταραν στην αγορά, έπιναν στα συμπόσια, ταξίδευαν σε μέρη μακρινά, άλλος ζητιάνευε, άλλος έκανε έρωτα με τη σύντροφό του δημόσια, άλλον τον πούλησαν για σκλάβο, άλλον κάποτε τον έπιασαν τέτοια δυνατά γέλια, που πέθανε γελώντας... Μα, είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί!
     Σ' αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν και οι Ροζέ- Πολ Ντρουά και Ζαν -Φιλίπ ντε Τονάκ, οι συγγραφείς του βιβλίου "Είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί!", το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Ειρήνης Μαρκίδη.Το βιβλίο περιέχει σύντομες ιστορίες, οι οποίες αναφέρονται στη ζωή διαφόρων αρχαίων φιλοσόφων, από τον Θαλή ως την Υπατία. Οι ιστορίες βασίζονται σε σύντομα ανέκδοτα που μας παραδίδουν αρχαίες πηγές και κατορθώνουν να δώσουν το στίγμα κάθε σοφού, περισσότερο ίσως από ό, τι μια εμβριθής ανάλυση του έργου τους. Επίσης, πετυχαίνουν το εξής απλό και συνάμα εξαιρετικά δύσκολο: Να μας δείξουν ότι οι άνθρωποι αυτοί δε βρίσκονταν σε μια κατάσταση αδιατάρακτης ηρεμίας, αμέτοχοι στην τριβή του κόσμου, αλλά αντίθετα, ήταν βαθύτατα ανθρώπινοι, προσπαθούσαν συνεχώς να ξεπεράσουν τα κοινά όρια και παλευαν με τις ιδέες τους και τις αμφιβολίες τους. Αυτός ακριβώς ο τρόπος ζωής του ανθρώπου που δεν επαναπάυεται, που αδιάκοπα αναζητά τη σοφία, ήταν ίσως που τραβούσε τους συμπολίτες τους κοντά σ' αυτούς τους μεγάλους δασκάλους. Όπως αναφέρεται και στην εισαγωγή του βιβλίου "στην Αρχαιότητα, ο φιλόσοφος δεν ήταν ένα πρόσωπο που έγραφε φιλοσοφικά έργα, ήταν κάποιος που ζούσε ζωή φιλοσόφου".

Ο ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΚΥΡΙΟΣ STEPHEN FRY ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

     Αυτή την εβδομάδα, έχω σκοπό να γράψω κάποια πράγματα για τη φιλοσοφία. Μη φανταστείτε τίποτα βαρύ, καμιά ανάλυση στο Tractatus Logicophilosophicus του Wittgenstein, όχι, ούτε κάν! Άλλωστε, δεν το έχω διαβάσει, κι αν ακόμα το είχα διαβάσει, αν, εντελώς υποθετικά, είχα φτάσει μέχρι την τελευταία σελίδα, δε θα είχα καταλάβει και πολλά πράγματα... Ωστόσο, η φιλοσοφία είναι ο ορισμός της περιπέτειας του πνεύματος, πολύ περισσότερο από τη λογοτεχνία ή άλλη μορφή τέχνης, και γι' αυτό αξίζει να την προσεγγίσουμε, έστω και λοξά, όπως σκοπεύω να κάνω εδώ.
     Σ' αυτό το σημείο, θα ταίριαζε μια εισαγωγή με κάποιες αρχικές σκέψεις επί του θέματος. Την εισαγωγή όμως δεν θα την κάνω εγώ. Θ' αφήσω αυτή τη δουλειά στον υπέροχο κύριο Stephen Fry, μιας κι αυτά που λέει με εκφράζουν απόλυτα. Ποιος είναι όμως αυτός ο κύριος Fry, τον οποίο επιμένω να αποκαλώ "υπέροχο"; Είναι Άγγλος ηθοποιός, συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, δημοσιογράφος και ακτιβιστής. Μετά από μία πολύ ταραγμένη εφηβεία, κατά την οποία αποβλήθηκε από δύο σχολεία και φυλακίστηκε για τρεις μήνες επειδή είχε κλέψει μια πιστωτική κάρτα, κατάφερε να περάσει στο Cambridge, όπου σπούδασε Αγγλική Φιλολογία. Εκεί γνωρίστηκε με τον Hugh Laurie (τον γνωστό τηλεοπτικό δόκτορα Χάουζ), με τον οποίο συνεργάστηκε πολλές φορές, στο θέατρο και την τηλεόραση. Εκτός από τις εμφανίσεις του σε διάφορες ταινίες (Gosford Park, V for Vendetta) και τηλεοπτικές σειρές (A bit of Fry and Laurie, BlackAdder), πρωταγωνιστεί σε ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ για τη μανιοκατάθλιψη, προκειμένου να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο γι' αυτή την ασθένεια- ταμπού, από την οποία πάσχει και ο ίδιος. Πρόκειται λοιπόν για έναν άνθρωπο με γνώσεις, εμπειρίες και θάρρος, γι' αυτό οι απόψεις του έχουν τόσο ενδιαφέρον. Στο διαδίκτυο υπάρχουν αρκετά βίντεο, στα οποία μιλά για διάφορα θέματα. Ένα απ' αυτά είναι και το παρακάτω.

     Όλα όσα λέει είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα, αλλά για μένα το πιο σημαντικό είναι ότι" η φιλοσοφία δεν προσφέρει έναν ηθικό κώδικα για το πώς να ζήσεις τη ζωή σου αλλά θέτει έναν τεράστιο αριθμό ερωτήσεων". Επίσης, το ότι επισημαίνει ότι η φιλοσοφία δεν είναι κάτι πνευματικό, μια ανατολίτικη θεωρία για το πώς να είμαστε καλοί, αλλά έχει να κάνει με την διανοητική ρώμη και την αναζήτηση της λογικής, πράγμα που απαιτεί εξαιρετικά σκληρή δουλειά. Ωστόσο, όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί, ζούμε σε μια εποχή που αποφεύγει ή αγνοεί τη σκληρή δουλειά... Κι αυτός, κατά τη γνώμη μου, είναι ένας αρκετά σοβαρός λόγος να σεβόμαστε τη φιλοσοφία, ακόμα κι όταν δεν την καταλαβαίνουμε.

NURI BILGE CEYLAN

  

     Πριν από λίγες μέρες, μιλώντας μ'ένα φωτογράφο για την Κωνσταντινούπολη, μου ανέφερε τον Nuri Bilge Ceylan και τη συλλογή φωτογραφιών του turkey cinemascope. Ενώ γνώριζα τον Ceylan ως σκηνοθέτη, ο οποίος μάλιστα έχει βραβευθεί επανειλημμένα στις Κάννες για τις ταινίες του ("Μακριά" του 2003, "Κλίματα" του 2006, "Τρεις Πίθηκοι" του 2008 και "Κάποτε στην Ανατολία" του 2011), δεν ήξερα ότι είναι και φωτογράφος. Όταν γύρισα στο σπίτι, αναζήτησα στο διαδίκτυο τις μελαγχολικές, σκοτεινές εικόνες της Κωνσταντινούπολης και της ενδοχώρας, αυτό όμως που πραγματικά με εντυπωσίασε ήταν η συλλογή 24 φωτογραφιών με τίτλο  "Για τον Πατέρα μου". Είναι φωτογραφίες του πατέρα του σκηνοθέτη, τραβηγμένες είτε στην Κωνσταντινούπολη, είτε στο κτήμα του πατέρα του, στο Yenice. Σκέφτομαι ότι έχουν αυτή τη δωρική τρυφερότητα που μπορεί να δείξει ένας άνδρας για έναν άλλο άνδρα κι ότι θα μπορούσε να τις έχει τραβήξει ο πατέρας μου για τον δικό του πατέρα. Για την ακρίβεια, θα μπορούσε να τις έχει τραβήξει κάθε γιος που έφυγε από το χωριό του, περιπλανήθηκε, γνώρισε πολλών ανθρώπων τις πόλεις και τον τρόπο σκέψης, άλλαξε, αλλά αν σκάψουμε λίγο μέσα στο βλέμμα του, θα βρούμε το χώμα του χωριού του, το χώμα της πατρικής γης.