Κυριακή 31 Μαρτίου 2013

ΚΑΛΗΜΕΡΑ!



Κι επειδή σήμερα άρχισε επισήμως η θερινή ώρα, ας καλωσορίσουμε τον ήλιο...


                                          

Παρασκευή 29 Μαρτίου 2013

ALMA

     Αν νομίζατε ότι το πολύ τρομακτικό animation ήταν το προχθεσινό, πλανάσθε πλάνην οικτράν... Είναι το σημερινό! Προσέξτε τη βιτρίνα του μαγαζιού με τις κούκλες: πέρα από το ότι μοιάζει με στόμα έτοιμο να σε καταπιεί, όπως επεσήμανε μια φίλη, θυμίζει πολύ την τεχνοτροπία του Gaudi (διόλου περίεργο, μιας και ο δημιουργός του Alma είναι Καταλανός). Καλό Σαββατοκύριακο, κι αν βγείτε καμιά βόλτα σε εμπορικούς δρόμους, μακριά από βιτρίνες!!! Δεν ξέρεις τι γίνεται καμιά φορά...


Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013

ΑΣ ΞΑΝΑΦΕΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΣΤΟΝ ΠΟΕ...

  

  Ίσως θυμάστε αυτό εδώ το βίντεο με την "Πτώση του Οίκου των Άσερ" σε κινούμενα σχέδια. Σήμερα λοιπόν είπα ν' αναρτήσω άλλο ένα βίντεο με διήγημα του Πόε σε κινούμενα σχέδια. Το διήγημα είναι "η Μαρτυριάρα Καρδιά" και είναι αρκετά τρομακτικό... Απο την πρώτη στιγμή, ο αφηγητής σπεύδει να μας βεβαιώσει ότι δεν είναι τρελός (όλοι ξέρουμε ότι, όποιος ξεκινά μ' αυτόν τον πρόλογο, το'χει το προβληματάκι του...) και, για να μη μας αφήσει καμιά αμφιβολία, μας αφηγείται την ιστορία του με κάθε λεπτομέρεια. Μας λέει λοιπόν ότι αποφάσισε να σκοτώσει το αφεντικό του εξαιτίας του ματιού του, που έμοιαζε με μάτι αρπακτικού. Αφού κατάστρωσε το σχέδιό του,  κατάφερε να τον σκοτώσει και να τον θάψει κάτω από το κρεβάτι του, χωρίς ν' αφήσει κανένα ίχνος. Πράγματι, κι οι αστυνομικοί που ήρθαν να ερευνήσουν δε βρήκαν τίποτα αλλά... ένας ήχος που γινόταν όλο και πιο δυνατός δεν άφηνε το δολοφόνο να ηρεμήσει. Ο ήχος ήταν ο χτύπος της καρδιάς του θύματος και ερχόταν από το σημείο όπου ήταν θαμμένο το πτώμα. Στο τέλος, ο δολοφόνος δεν άντεξε τον βασανιστικό ήχο και παραδόθηκε σε έξαλλη κατάσταση. Η χρήση του β'  προσώπου, η αίσθηση δηλαδή ότι ο ήρωας αφηγείται την ιστορία σ' εμάς τους ίδιους και η απελπισμένη, επίμονη προσπάθειά του να μας αποδείξει ότι δεν είναι τρελός επιτείνουν την τρομακτική ατμόσφαιρα.
     Στο βίντεο τώρα, το ρόλο του αφηγητή έχει ο James Mason και πρόκειται για την πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που κρίθηκε ακατάλληλη στη Βρετανία, το 1954.


Υ.Γ. Ένα μικρό δώρο: σ' αυτή τη διεύθυνση μπορείτε να διαβάσετε τα άπαντα του Πόε στο πρωτότυπο.

Τρίτη 26 Μαρτίου 2013

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΩΝ

     Μην αφήσετε τον τίτλο να σας παραπλανήσει: αυτό δεν είναι ούτε το πολύ τρομακτικό, ούτε καν το απλώς τρομακτικό βίντεο κινουμένων σχεδίων. Αντίθετα, είναι το αστείο και χαριτωμένο, παρ' όλο που δείχνει ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος, δηλαδή σκελετούς που χορεύουν, κι οι σκελετοί, γενικότερα μιλώντας, δεν είναι ούτε αστείοι, ούτε χαριτωμένοι, ούτε τώρα, ούτε το μακρινό 1929 που ο Disney γύρισε αυτό το βίντεο!



Δευτέρα 25 Μαρτίου 2013

ARGINE (ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ)

     Αυτή την εβδομάδα θα το ρίξουμε στα κινούμενα σχέδια: τρομακτικά, πολύ τρομακτικά, χαριτωμένα και αστεία, παλιά και καινούρια. Θ' αρχίσουμε μ' αυτό που μας έστειλε χθες η Χριστίνα, το οποίο είναι κάτι ανάμεσα σε Amelie και Coraline, μιας και η μικρή πρωταγωνίστρια προσπαθεί να ζήσει σ'ένα δικό της, φανταστικό και κάπως αλλόκοτο κόσμο και στο τέλος οι προσπάθειές της μας κάνουν να χαμογελάσουμε τρυφερά.


Πέμπτη 21 Μαρτίου 2013

ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΒΙΔΙΟΥ: ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ ΕΥΡΙΔΙΚΗ

     Αυτός εδώ είναι ένας από τους πιο γνωστούς και αγαπημένους μύθους που περιλαμβάνονται στις Μεταμορφώσεις: ένα φίδι δαγκώνει την Ευριδίκη τη μέρα του γάμου της με τον Ορφέα και πεθαίνει. Ο Ορφέας, απαρηγόρητος, κατεβαίνει στον Άδη για να ζητήσει πίσω την αγαπημένη του. Αφού εξηγεί την κατάσταση στον Πλούτωνα και την Περσεφόνη, αρχίζει να τραγουδά. Το τραγούδι του τους άγγιξε όλους τόσο πολύ (ακόμα κι ο Σίσυφος σταμάτησε να κυλά την πέτρα του και κάθησε πάνω της για ν' ακούσει!) που συμφώνησαν να τον αφήσουν να πάρει μαζί του στον πάνω κόσμο την Ευριδίκη. Όμως, τον προειδοποίησαν, δεν πρέπει για κανένα λόγο στη διαδρομή να γυρίσει να την κοιτάξει. Ωστόσο, η αμφιβολία τυραννούσε τον Ορφέα και, για μια μόνο στιγμή, γύρισε να δει αν η Ευριδίκη τον ακολουθεί. Και τότε η Ευριδίκη χάθηκε για πάντα...Όπως όλες οι ιστορίες αγάπης με τραγικό τέλος, ο μύθος αυτός έγινε εξαιρετικά δημοφιλής και υπάρχουν πλήθος ταινίες (όπως το Orfeu Negro του Jean Cocteau), θεατρικά έργα, όπερες και πίνακες που αναφέρονται στην ιστορία των δύο ερωτευμένων. Σήμερα επέλεξα 2 τραγούδια από τη folk opera της Anais Mitchell  "Hadestown". Η Anais Mitchell θεωρείται "η βασίλισσα της σύγχρονης folk μουσικής" και είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ ταλαντούχα. Έγραψε αυτή τη folk opera το 2006 και το 2010 κυκλοφόρησε το album με τη μουσική της παράστασης, η οποία τοποθετεί την ιστορία του Ορφέα και της Ευριδίκης στην Αμερική την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης.






Τετάρτη 20 Μαρτίου 2013

ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΒΙΔΙΟΥ: ΑΚΤΑΙΩΝ


     Άλλη μία μεταμόρφωση σήμερα. Και σ' αυτή την περίπτωση, μια θεά μεταμορφώνει έναν αθώο θνητό σε ζώο, σε ελάφι, με σκοπό να τον τιμωρήσει. Η ιστορία προέρχεται από το τρίτο βιβλίο των Μεταμορφώσεων και αναφέρεται στον Ακταίωνα, που συνήθιζε να κυνηγά στα δάση μαζί με τα πενήντα κυνηγόσκυλά του. Σε μια τέτοια εξόρμηση, είδε κατά λάθος την Άρτεμη την ώρα που έκανε μπάνιο σε μια πηγή κι εκείνη τον τιμώρησε μεταμορφώνοντάς τον σε ελάφι, το οποίο αργότερα κατασπάραξαν τα ίδια του τα σκυλιά. Ειδικότερα η σκηνή του διαμελισμού του σώματος του Ακταίωνα προκαλεί φρίκη ακόμα και στο σημερινό αναγνώστη που έχει χορτάσει εικόνες αίματος και βίας στην τηλεόραση. Εξαιρετική απεικόνιση της ιστορίας του Ακταίωνα, τόσο από αισθητική άποψη όσο και από άποψη αφηγηματικής οικονομίας, αποτελεί το παρακάτω βίντεο, το οποίο ήταν μέρος μιας δραστηριότητας της Εθνικής Πινακοθήκης της Βρετανίας στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας του 2012 στο Λονδίνο. Η κεντρική ιδέα πίσω από τη δραστηριότητα αυτή ήταν να καλέσουν ποιητές, χορευτές και άλλους καλλιτέχνες να εμπνευστούν από κάποιες ιστορίες των Μεταμορφώσεων, από τις οποίες είχε εμπνευστεί με τη σειρά του ο Titian στην Αναγέννηση και είχε δημιουργήσει πίνακες που σήμερα βρίσκονται στη Βρετανική Εθνική Πινακοθήκη. Αυτή η συνομιλία του καινούριου με το παλιό και το ακόμα πιο παλιό ήταν μια πολύ καλή ιδέα και το αποτέλεσμα σίγουρα τη δικαιώνει.


Τρίτη 19 Μαρτίου 2013

ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΒΙΔΙΟΥ: ΚΑΛΛΙΣΤΩ ΚΑΙ ΑΡΚΑΣ

     Όσοι ακολούθησαν την τρίτη δέσμη ή τη θεωρητική κατεύθυνση, είχαν την εξής πρώτη επαφή με τη ρωμαϊκή γραμματεία: Ovidius poeta in terra Pontica exulat, δηλαδή, ο Οβίδιος ο ποιητής είναι εξόριστος στη γη του Πόντου. Ποιος ήταν αυτός ο Οβίδιος; Γιατί τον εξόρισαν στη γη του Πόντου και γιατί  αυτός "επιθυμεί τη Ρώμη και θρηνεί την αντίξοη τύχη"; Ουδέποτε αναρωτήθηκα. Το σχολικό βιβλίο ήταν της λογικής "Λόλα να ένα μήλο" και η επιλογή των κειμένων που περιλάμβανε ό, τι πρέπει για αναγνώστες που είχαν υποστεί λοβοτομή. Χρόνια μετά όμως, ήρθα σ' επαφή με τον Οβίδιο και το έργο του και πραγματικά συνειδητοποίησα το μεγαλείο του.
     Ο Οβίδιος γεννήθηκε το 43 π.Χ. στην πόλη Σούλμο, κοντά στη Ρώμη, σε μια ευκατάστατη οικογένεια, η οποία φρόντισε να του παρέχει μια καλή μόρφωση ώστε να σταδιοδρομήσει στη δημόσια διοίκηση. Εκπαιδεύτηκε λοιπόν στη ρητορική και ταξίδεψε για ένα χρόνο στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις, όπως έκαναν τότε όλοι οι γόνοι των εύπορων ρωμαϊκών οικογενειών. Ωστόσο, πολύ γρήγορα εγκατέλειψε την πολιτική σταδιοδρομία και αφιερώθηκε στην ποίηση. Σε ηλικία 50 ετών όμως, εξορίστηκε με απόφαση του ίδιου του Αυγούστου στην πόλη Τόμοι της Μαύρης Θάλασσας, τη σημερινή Κοστάντζα της Ρουμανίας, όπου πέθανε το 17 μ.Χ. Η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας ήταν εκείνη την εποχή πραγματική "no man's land" και η εξορία εκεί ισοδυναμούσε με εξόντωση. Για ποιο λόγο λοιπόν ένας δημοφιλής ποιητής να τιμωρηθεί από τον αυτοκράτορα με τόσο σκληρό τρόπο; Σύμφωνα με τον ίδιο τον Οβίδιο, ευθύνεται ένα ποίημα και ένα μυστικό. Το ποίημα είχε να κάνει με τη συλλογή  Ars Amatoria, με την οποία ο Αύγουστος θεωρούσε ότι ο ποιητής προσέβαλε τα χρηστά ήθη. Αυτό όμως ήταν περισσότερο η δικαιολογία παρά η αιτία. Ο πραγματικός λόγος ήταν το μυστικό, δηλαδή κάτι που είχε δει ή ακούσει ο Οβίδιος και το απέκρυψε από τον αυτοκράτορα.
     Το σημαντικότερο έργο του ήταν οι Μεταμορφώσεις, ένα έπος που περιλαμβάνει 15 βιβλία, στα οποία πραγματεύεται ελληνικούς και λατινικούς μύθους, από τη γέννηση του κόσμου ως την αποθέωση του Καίσαρα, με συνεκτικό στοιχείο τις μεταμορφώσεις. Βέβαια, η πλειοψηφία των ποιητών είτε στην αρχαία Ελλάδα είτε στην αρχαία Ρώμη, αντλούσαν τα θέματά τους από τους μύθους, όμως ο Οβίδιος προχωρά ένα βήμα παραπέρα, καθώς προσπαθεί να συμπεριλάβει το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό των γνωστών μύθων, με λίγα λόγια, να γράψει μυθολογία. Την προσοχή μας τραβούν οι εξαιρετικά βίαιες εικόνες: βιασμοί, διαμελισμοί σωμάτων και άγριες δολοφονίες περιγράφονται με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αναγνώστες του ήταν θεατές παρόμοιων σκηνών στο Κολοσσαίο, άρα ήταν, κατά κάποιο τρόπο, εθισμένοι στη βία.
     Οι ιστορίες που βρίσκουμε στις Μεταμορφώσεις αποκαλύπτουν ένα πληθωρικό ταλέντο και μια παιγνιώδη διάθεση που εξηγούν τη μεγάλη ανταπόκριση των αναγνωστών. Οι Μεταμορφώσεις ήταν εξαιρετικά δημοφιλές ανάγνωσμα κατά το Μεσαίωνα και υπήρξε πηγή έμπνευσης για πολλά έργα τέχνης, από την Αναγέννηση ως τις μέρες μας. Πραγματικά, θα μπορούσε να υπάρχει ένα μπλογκ όπου κάθε μέρα θα αναρτώνται ταινίες, βίντεο, τραγούδια ή πίνακες εμπνευσμένοι από ιστορίες των Μεταμορφώσεων.
     Λέω να το επιχειρήσω για λίγες μέρες. Θα ξεκινήσω με την ιστορία της Καλλιστώς, της πανέμορφης ακολούθου της Άρτεμης. Ο Δίας, μεταμορφωμένος σε Άρτεμη κατάφερε να την πλησιάσει και στη συνέχεια να τη βιάσει. Εκείνη, έκρυψε την εγκυμοσύνη της από την Άρτεμη και τις άλλες ακολούθους της μέχρι τη στιγμή που πήγαν να κάνουν μπάνιο στο ποτάμι και αποκαλύφθηκε η κοιλιά της. Η Άρτεμη την έδιωξε και η Ήρα, μόλις το βασανισμένο κορίτσι γέννησε τον Αρκά, γιο του Δία, τη μεταμόρφωσε σε αρκούδα. Χρόνια αργότερα, ο Αρκάς, πηγαίνοντας για κυνήγι, έριξε το ακόντιο στην ίδια του τη μάνα για να τη σκοτώσει. Τότε ο Δίας, για να αποτρέψει μια τέτοια τραγική μοίρα, μεταμόρφωσε μάνα και γιο σε αστερισμούς, τη Μεγάλη και τη Μικρή Άρκτο. Καλύτερα όμως ν' ακούσετε εδώ την ιστορία από τον Ted Hughes, δαφνοστεφή Άγγλο ποιητή, σε δική του μετάφραση από τα λατινικά στα αγγλικά. Ακόμη κι αν δεν ξέρετε αγγλικά, αξίζει τον κόπο να ακούσετε την υπέροχη απαγγελία του.


Κυριακή 17 Μαρτίου 2013

ΈΝΑ ΠΟΛΥ ΙΡΛΑΝΔΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

     Σήμερα είναι του Αγίου Πατρικίου, γεγονός που αφήνει παγερά αδιάφορους εμάς τους Έλληνες, όχι όμως και τους Ιρλανδούς, για τους οποίους ο Άγιος Πατρίκιος είναι ο προστάτης- άγιος και η γιορτή του η μεγαλύτερη γιορτή της Ιρλανδίας. Ας ακούσουμε λοιπόν ένα τραγούδι από τη Sinead O' Connor, η οποία κυκλοφόρησε πέρσι, μετά από δέκα χρόνια αποχής από τη δισκογραφία, το άλμπουμ "How about I be me (and you be you)". Το τραγούδι λέγεται "4th and Vine" και είναι άκρως ιρλανδικό και ξεσηκωτικό. Όσο για το βιντεοκλίπ, που απεικονίζει έναν παραδοσιακό ιρλανδικό γάμο, με κάνει να θέλω να μπω αμέσως σε μια παμπ, να κατεβάσω μονορούφι ένα pint Guinness και να σηκωθώ να χορέψω χτυπώντας με δύναμη τα πόδια μου στο πάτωμα! Πολλά φιλιά!


Σάββατο 16 Μαρτίου 2013

SEERAUBER JENNY (ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ)

     Καλημέρα! Ας ακούσουμε λοιπόν και τη γερμανική εκδοχή του τραγουδιού, σε ερμηνεία της Lotte Lenya, της γυναίκας του Kurt Weill, από την κινηματογραφική μεταφορά της Όπερας της Πεντάρας (1931), όπως μας το έστειλε η Αθηνά (ευχαριστούμε πολύ!).


Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013

Η ΤΖΕΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ

     Απαραίτητη παρουσία σ' ένα τέτοιο αφιέρωμα είναι βέβαια "η Τζένη των Πειρατών", το γνωστό τραγούδι του Μπρεχτ από την Όπερα της Πεντάρας. Το έχουν τραγουδήσει είτε στα γερμανικά, είτε στα αγγλικά ή στα ελληνικά πολλές τραγουδίστριες (πολύ καλή ερμηνεία στα ελληνικά είναι της Τάνιας Τσανακλίδου) αλλά η καλύτερη, κατά τη γνώμη μου, είναι αυτή της Nina Simone, καθώς δίνει έμφαση στον πολιτικό και όχι το θεατρικό χαρακτήρα του τραγουδιού. Η φωνή της είναι ανατριχιαστική όταν ψυθιρίζει γεμάτη μίσος: "ΑΜΕΣΩΣ ΤΩΡΑ. ΑΜΕΣΩΣ ΤΩΡΑ". Ίσως είναι αυτό που λέγαμε και στην περίπτωση της Billie Holiday, ότι δηλαδή όποιος έχει βιώσει την καταπίεση και τη φτώχεια δίνει άλλο βάθος στη φωνή του όταν μιλά γι' αυτά τα πράγματα...
Υ.Γ. Η μετάφραση από τα γερμανικά είναι του Νίκου Π.


Η ΤΖΕΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ

Σήμερα με βλέπετε καλοί μου κύριοι να καθαρίζω τζάμια
και να στρώνω τα κρεβάτια σας
και μου δίνετε μια δεκάρα κι εγώ σας ευχαριστώ γρήγορα
και κοιτάτε τα κουρέλια μου κι αυτό το άθλιο ξενοδοχείο
και δεν ξέρετε σε ποια μιλάτε
μα ένα βράδυ θα ακουστεί μια ιαχή απ’ το λιμάνι
κι ο κόσμος θα ρωτάει: τι είν’ αυτή η ιαχή;
και θα καθαρίζω τα τζάμια γελώντας
κι ο κόσμος θα ρωτάει: γιατί γελάει αυτή;
κι ένα καράβι με οχτώ πανιά
και πενήντα κανόνια
θ’ αράξει στην προκυμαία

Κάποιος λέει: εμπρός, καθάρισε τα τζάμια παιδί μου
και μου δίνει μια δεκάρα
παίρνω τη δεκάρα και στρώνω το κρεβάτι
(αν και κανείς δε θα κοιμηθεί αυτή τη νύχτα)
κι ακόμα δεν ξέρουν ποια είμαι
μα θα ακουστεί ένα βουητό απ’ το λιμάνι
κι ο κόσμος θα ρωτάει: τι είν’ αυτό το βουητό;
και θα με δουν να στέκομαι πίσω απ’ το παράθυρο
και θα πουν: γιατί γελάει αυτή έτσι σατανικά;
κι ένα καράβι με οχτώ πανιά
και πενήντα κανόνια
θα ρίχνει στην πόλη

Τότε το γέλιο σας θα πάψει καλοί μου κύριοι
γιατί οι τοίχοι θα γκρεμίζονται
κι η πόλη θα ισοπεδωθεί
μόνο ένα άθλιο ξενοδοχείο θ’ απομείνει όρθιο
κι ο κόσμος θα ρωτάει: ποιο διακεκριμένο άτομο μένει εδώ;
και τη νύχτα αυτή θ’ ακουστεί μια ιαχή απ’ το ξενοδοχείο
κι ο κόσμος θα ρωτάει: γιατί να σωθεί αυτό το ξενοδοχείο;
και θα με δουν να τρέχω το πρωί στην είσοδο
και θα ρωτάνε: αυτή λοιπόν έμεν’ εδώ;
και το πλοίο με τα οχτώ πανιά
και τα πενήντα κανόνια
θα υψώσει τη σημαία

Και το μεσημέρι θα έρθουν εκατοντάδες άνδρες
και θα τρέχουν κρυμμένοι στους ίσκιους
και θα πιάσουν τον κάθε ένα από εσάς
και θα σας φέρουν αλυσοδεμένους μπροστά μου
και θα με ρωτήσουν: ποιους να σκοτώσουμε;
κι αυτό το μεσημέρι θα είναι όλα ήσυχα στο λιμάνι
όταν θα με ρωτήσουν: ποιους λοιπόν να σκοτώσουμε;
κι έτσι ήσυχα που θα είναι θα με ακούσετε που θα λέω: Όλους!
κι όταν αρχίσουν να πέφτουν τα κεφάλια θα πω: Ώπλα!
και το πλοίο με τα οχτώ πανιά
και τα πενήντα κανόνια
θα σαλπάρει μαζί μου…


Πέμπτη 14 Μαρτίου 2013

Ο ΣΕΒΑΧ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ

Μα τι θα ήταν ένα αφιέρωμα στη ναυτική/ πειρατική λογοτεχνία χωρίς το Σεβαχ το Θαλασσινο! Αυτή η εκδοχή είναι πολύ αμερικάνικη και πολύ παλιά, από το 1935. Πέρα απ' αυτά τα χαρακτηριστικά, ή μαλλον ακριβώς γι' αυτά, είναι μια εκδοχή άκρως απολαυστική!


Τρίτη 12 Μαρτίου 2013

ΜΠΕΝΙΤΟ ΣΕΡΕΝΟ

     Μπορεί ο Μόμπυ Ντικ να μην έχει βγει ακόμα από τη λίστα με τα βιβλία που θέλω να διαβάσω, αλλά πρόσφατα τελείωσα ένα άλλο βιβλίο του Μέλβιλ, τη νουβέλα "Μπενίτο Σερένο". Θα μπορούσα να πω απλώς "Διαβάστε το, είναι καταπληκτικό. Και μετά ξαναδιαβάστε το. Τη στιγμή που θα ολοκληρώσετε την πρώτη ανάγνωση, θα διαπιστώσετε την αναγκαιότητα της δεύτερης". Μια τέτοια ανάρτηση όμως θα έμοιαζε περισσότερο με sms, οπότε θα πω ακόμα μερικά πράγματα. Το έργο, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1855, αναφέρεται σε πραγματική ιστορία (μάλιστα, στο τέλος του έργου παρατίθενται και μέρη από τα πρακτικά της δίκης που ακολούθησε τα συμβάντα), την οποία ο Μέλβιλ διάβασε στα απομνημονεύματα του Αμερικανού καπετάνιου Amasa Delano (το γράφω στα αγγλικά γιατί δεν είμαι σίγουρη για τη σωστή προφορά του ονόματος), που είναι και ένας από τους πρωταγωνιστές. Ωστόσο, δεν είναι παρά με την πένα του Μέλβιλ που αυτή η ενδιαφέρουσα, παράξενη ιστορία μετατράπηκε σε αριστούργημα.
     Τα γεγονότα διαδραματίζονται το 1799 κοντά στο νησί Santa Maria, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τις ακτές της Χιλής. Ο καπετάνιος Delano, από το κατάστρωμα του δικού του πλοίου, βλέπει ένα παλιό ισπανικό σκαρί, το Σαν Ντόμινικ, το οποίο φαίνεται σχεδόν ακυβέρνητο και σε κακή κατάσταση. Αποφασίζει να το προσεγγίσει μαζί με μερικούς άνδρες του για να δει τι συμβαίνει. Ανεβαίνοντας στο πλοίο, βλέπει διάφορα πράγματα που τον ξαφνιάζουν: το ακρόπρωρο είναι σκεπασμένο και μόνο στη βάση του είναι ορατή η επιγραφή "ακολούθησε τον αρχηγό σου", γραμμένη στα ισπανικά. Το πλήρωμα και οι επιβαίνοντες στο καράβι είναι κατά πλειοψηφία μαύροι, οι οποίοι φαίνονται ισότιμοι με τους λιγοστούς λευκούς. Ο καπετάνιος, ο Μπενίτο Σερένο, είναι ένας χλωμός νεαρός αριστοκράτης με κλονισμένα νεύρα, ο οποίος αδυνατεί να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και στηρίζεται αποκλειστικά στη βοήθεια του αφοσιωμένου σκλάβου του Μπάμπο. Όλοι οι επιβαίνοντες στο Σαν Ντόμινικ, συμπεριλαμβανομένου του καπετάνιου, αφηγούνται στον Delano μια περίπλοκη ιστορία με τρικυμίες και επιδημίες που χτύπησαν το καράβι και τους έχουν φέρει όλους σ' αυτή την άθλια κατάσταση. Ο Delano λοιπόν στέλνει τους άνδρες του να φέρουν προμήθειες και ο ίδιος παραμένει στο καράβι για να βοηθήσει όπως μπορεί. Δε θα πω περισσότερα για την υπόθεση, θα επισημάνω όμως το εξής: Μια από τις σημαντικότερες αρετές του έργου είναι ότι παρακολουθούμε τα τεκταινόμενα στο Σαν Ντόμινικ από την οπτική γωνία του καπετάνιου Amasa Delano, παρ' όλο που η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη. Η επιλογή αυτή είναι ιδιοφυής, γιατί, ενώ τις περισσότερες φορές ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τον αναγνώστη, στην περίπτωση αυτή, ο αναγνώστης, καθώς προχωρά η ιστορία, φτάνει να γνωρίζει περισσότερα από τον αφηγητή. Για να γίνω πιο σαφής, ο καπετάνιος Delano είναι ένας άνθρωπος, πρακτικός, αισιόδοξος, αγαθός και αφελής, που σκέφτεται με στερεότυπα, τα οποία βέβαια στο τέλος καταρρίπτονται ένα- ένα. Στις ώρες που περνά πάνω στο Σαν Ντόμινικ βλέπει πολλά πράγματα που του φαίνονται αλλόκοτα αλλά δεν μπαίνει στον κόπο να τα αποκρυπτογραφήσει και δέχεται αβίαστα τις εξηγήσεις που του προσφέρουν γι 'αυτά. Τα στερεότυπα της εποχής του και της φυλής του δεν του επιτρέπουν να σκεφτεί πιο ευέλικτα, επομένως μένει στην επιφάνεια των γεγονότων. Ο αναγνωστης όμως δεν αργεί να καταλάβει, σε γενικές γραμμές, τι συμβαίνει και περιμένει βασανιστικά τη στιγμή που θα αποκαλυφθεί η αλήθεια.
     Εκτός από την επιλογή της οπτικής γωνίας που κάνει την πλοκή διφορούμενη, πολλές συζητήσεις έχει προκαλέσει και η θέση που παίρνει ο συγγραφέας για το ζήτημα της δουλείας σ' ένα έργο που γράφτηκε μόλις έξι χρόνια πριν από την έναρξη του αμερικανικού εμφυλίου. Είναι υπέρ ή κατά; Οι λευκοί είναι οι καλοί και οι μαύροι οι κακοί ή αντίστροφα; Ποια φυλή σκιαγραφείται πιο θετικά; Ο καθένας δίνει τη δική του απάντηση και η δική μου είναι ότι κανένας δεν είναι πραγματικά καλός σ' αυτή τη βίαιη ιστορία. Ωστόσο, τείνω να πιστέψω ότι ο Μέλβιλ δεν είχε σκοπό να καταγγείλει τη δουλεία σε τούτο το έργο. Αν στόχευε σ' αυτό, θα πρόσφερε και την εκδοχή των σκλάβων μετά από την εκδοχή του Amasa  Delano και του Μπενίτο Σερένο. Πιστεύω όμως ότι εδώ ο βασικός του στόχος ήταν ο στοχασμός πάνω στη σχέση υπηρέτη- αφέντη και τη δύναμη της εξουσίας που μπορεί να ασκήσει κάποιος στο μυαλό κάποιου άλλου, μια εξουσία που μπορεί να συνεχίζεται ακόμα κι όταν το υποκείμενό της έχει απομακρυνθεί. Γι' αυτό κι όταν στο τέλος ο Μπενίτο Σερένο "ακολούθησε τον αρχηγό του" δε γνωρίζουμε ποιον ακριβώς εννοεί ο αφηγητής....

Ήδη είπα πάρα πολλά. Θα ολοκληρώσω λέγοντας ότι η νουβέλα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα σε μια εξαιρετική έκδοση. Μπορείτε να διαβάσετε το πρωτότυπο εδώ αλλά η ανάγνωση είναι κάπως κοπιώδης, μιας και το κείμενο περιέχει αρκετό εξειδικευμένο ναυτικό λεξιλόγιο.


Δευτέρα 11 Μαρτίου 2013

SON OF ROGUE'S GALLERY: ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΙΡΑΤΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

     Αυτή η βδομάδα είναι αφιερωμένη σ' ένα από τα πιο αγαπημένα θέματα της λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα, τους πειρατές και τη ζωή στη θάλασσα. Την ιδέα μου την έδωσε το σχόλιο της Αναστασίας εδώ , μιας και μ' έκανε να σκεφτώ πόσα βιβλία,ταινίες, ποιήματα και τραγούδια έχουν εξυμνήσει τη ζωή στη θάλασσα. Άλλωστε, πολλοί από τους πιο αγαπημένους ήρωες, από τον Οδυσσέα ως τον Κόρτο Μαλτέζε, είναι θαλασσινοί. Το θέμα είναι ανεξάντλητο και θα επιστρέψουμε σ' αυτό αρκετές φορές. Αυτό το αφιέρωμα πάντως, θα το ξεκινήσουμε με μουσική. Πριν από λίγο καιρό, στις 19 Φεβρουαρίου, κυκλοφόρησε από την Anti Records μια διπλή συλλογή με πειρατικές μπαλάντες και θαλασσινά τραγούδια, σε παραγωγή Johnny Depp. Λέγεται "Son of Rogue's Gallery: Pirate Ballads, Sea Songs & Chanteys" και είναι η συνέχεια της συλλογής "Rogue's Gallery"  που κυκλοφόρησε το 2006. Σ' αυτή τη συλλογή συμμετέχουν όλοι οι διάσημοι, οι οποίοι, χμμμ..., αν τους καλοκοιτάξουμε, μπορούμε να υποθέσουμε ότι, σε μια προηγούμενη ζωή, ίσως ήταν πειρατές. Για ν' αναφέρω κάποιους: Tom Waits, Keith Richards, Patti Smith, Marianne Faithful, Angelica Huston, Courtney Love, Iggy Pop, Nick Cave, Shane Mac Gowan...Τι υπέροχη συλλογή από προσωπικότητες! Και τι φάτσες όλοι τους! Λόγω μεγάλου ενθουσιασμού, θα βάλω 2 κομμάτια. Στο ένα, τραγουδούν ο Michael Stipe με την Courtney Love και στο άλλο τραγουδά η Patti Smith και παίζει κιθάρα ο Johnny Depp (υποψιάζομαι ότι αν δεν ήταν ο παραγωγός, δε θα τον άφηναν να παίξει ούτε μελόντικα, αλλά ας μην είμαι τόσο αυστηρή με τον άνθρωπο...). Πολλά φιλιά!




Παρασκευή 8 Μαρτίου 2013

ONNA- BUGEISHA

     Δεν έχω καταλήξει ακόμα αν περιφρονώ πιο πολύ τη μέρα του Αγίου Βαλεντίνου ή τη μέρα της Γυναίκας. Είναι και οι δύο το ίδιο γλυκερές, αλλά η μέρα της Γυναίκας ξεκίνησε από τελείως διαφορετική αφετηρία και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο δεν ξέρω αν μου προκαλεί περισσότερη ή λιγότερη αντιπάθεια. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: σύμφωνα με το www.sansimera.gr, η μέρα της Γυναίκας γιορτάζεται σε ανάμνηση μιας μεγάλης εκδήλωσης διαμαρτυρίας που διοργανώθηκε στις 8 Μαρτίου του 1857 στη Νέα Υόρκη από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας, οι οποίες διεκδικούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η πρώτη μέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1909 και το 1911 ο εορτασμός επεκτάθηκε στην Κεντρική Ευρώπη. Θα αναφέρω μόνο ότι εκείνη τη χρονιά οι Βιεννέζες παρήλασαν στη Ringstrasse κρατώντας πλακάτ που τιμούσαν τους μάρτυρες της Παρισινής Κομμούνας και ζητούσαν δικαίωμα ψήφου. Και σήμερα; Σήμερα, στην Ελλάδα τουλάχιστον, αυτή τη μέρα οι γυναίκες κανονίζουν βραδινή έξοδο "μόνο για γυναίκες" στα μπουζούκια ή αλλού... Α πα πα, όσο το σκέφτομαι, καλύτερη η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Πάντως, για να μην περιοριστώ στη γκρίνια, ας αναρτήσω τη φωτογραφία μιας Onna- Bugeisha, δηλαδή μιας γυναίκας -πολεμίστριας της Ιαπωνίας, ένα είδος γυναίκας -σαμουράι, που, όταν τα πράγματα αγρίευαν, έπαιρνε τα όπλα και ριχνόταν στη μάχη μαζί με τους άνδρες....

Υ.Γ. Τη φωτογραφία τη βρήκα στο www.retronaut.com, ένα site πραγματικό κέρας της Αμάλθειας αν αναζητάτε εικόνες από το παρελθόν.


Πέμπτη 7 Μαρτίου 2013

ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΕ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 7 ΛΕΠΤΑ!

Μάλιστα, κυρίες και κύριοι, σωστά διαβάσατε στον τίτλο. Το παρακάτω βίντεο παρουσιάζει ΟΛΗ την ιστορία της δυτικής μουσικής, ξεκινώντας από την προϊστορική εποχή και φτάνοντας μέχρι σήμερα, σε λιγότερο από 7 λεπτά. Το χέρι που ζωγραφίζει με τέτοια επιδεξιότητα και ταχύτητα ανήκει στον Ισπανό Pablo Morales de los Rios και μπορείτε να βρείτε αυτό και άλλα έργα του  εδώ.


Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013

ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ: ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΠΟΥ ΘΙΓΕΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

     Σήμερα, 6 Μαρτίου, είναι η Παγκόσμια Μέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (bullying). Είναι ένα πολύ παλιό φαινόμενο στα σχολεία, αλλά μόλις τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί η απαραίτητη προσοχή. Πρόκειται για την άσκηση συστηματικής βίας σε κάποιο παιδί που φαίνεται αδύναμο να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Η παρανόηση που συνήθως γίνεται ακόμα και από γονείς ή εκπαιδευτικούς είναι ότι μιλάμε μόνο για τη σωματική βία, όμως η βία μπορεί να είναι λεκτική, συναισθηματική ή να παίρνει τη μορφή της προσπάθειας απομόνωσης του θύματος από τη σχολική κοινότητα. Οι χειρισμοί που απαιτούνται είναι λεπτοί, καθώς η παραδειγματική τιμωρία μπορεί να φέρει εκδικητικότητα και η προσπάθεια "να γίνουν τα παιδιά φίλοι" είναι βέβαιο ότι θα πέσει στο κενό. Ένα κλειδί στην αντιμετώπιση του ζητήματος είναι ο ρόλος των παιδιών- θεατών, που με την αδιαφορία, την ανοχή ή την επιδοκιμασία επιδεινώνουν το πρόβλημα. Αν συνειδητοποιήσουν ότι είναι συνυπεύθυνα γι' αυτό που συμβαίνει σε περίπτωση που δεν κάνουν κάτι να το σταματήσουν, κάποια απ' αυτά θ' αρχίσουν να παίρνουν θέση. Το άλλο κλειδί, κατά τη γνώμη μου, είναι το αίσθημα της ενοχής για το παιδί -θύμα. Πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δε φταίει γι' αυτό που συμβαίνει, ότι δεν είναι εκείνο υπεύθυνο για την κακή συμπεριφορά κάποιου άλλου και, επίσης, ότι, μιλώντας γι' αυτό, δεν "καρφώνει" κανέναν, απλώς μοιράζεται ένα δικό του πρόβλημα. Σίγουρα το θέμα είναι πολύ πιο πολύπλοκο απ' αυτά που γράφω εδώ, ωστόσο πιστεύω ότι και σ' αυτό το ζήτημα το βασικό είναι να νιώσουν τα παιδιά ότι μπορούν να μιλήσουν και να συνεργαστούν με κάποιον για να βρουν τη λύση.
     Πάμε τώρα σε μία ταινία που θίγει το θέμα του σχολικού εκφοβισμού, "Τα Πλεονεκτήματα Του Να Είσαι Στο Περιθώριο", που βγήκε στις ελληνικές αίθουσες το Δεκέμβριο του 2012. Βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Steven Chbosky, ο οποίος έγινε και σεναριογράφος και σκηνοθέτης της ταινίας. Με μια πρώτη ματιά, το θέμα είναι τετριμμένο: ένας δειλός, εσωστρεφής νεαρός ξεκινά την πρώτη μέρα στο λύκειο με το φόβο ότι δε θα κάνει κανένα φίλο και, κατά κάποιο τρόπο, ο φόβος αυτός επιβεβαιώνεται, μέχρι που γνωρίζει μια παρέα τελειόφοιτων, οι οποίοι επίσης βρίσκονται στο περιθώριο. Σιγά σιγά, μέσα από την αποδοχή των άλλων, μαθαίνει να εκτιμά τον εαυτό του και να μη φοβάται. Αποκτά την πολύτιμη αίσθηση ότι ανήκει κάπου. Η ταινία δεν είναι κανένα αριστούργημα, έχει ωστόσο πολλές αρετές. Πρώτ' απ' όλα, ότι δεν καταφεύγει σε κοινοτοπίες, αλλά αντίθετα αποπνέει τρομερή φρεσκάδα. Κάτι άλλο είναι η εμβάθυνση στους χαρακτήρες των ηρώων, η οποία υποβοηθείται από τις πολύ καλές ερμηνείες των ηθοποιών. Ειδικότερα ο Ezra Miller που παίζει τον Patrick είναι εξαιρετικός. Άλλο θετικό είναι το ότι δεν περιορίζεται στο θέμα του σχολικού εκφοβισμού αλλά προσφέρει ένα καλειδοσκόπιο των προβλημάτων που μπορεί να αντιμετωπίζει ένας έφηβος: μοναξιά, απώλεια, ψυχική ασθένεια, ομοφυλοφιλία και σεξουαλική παρενόχληση, καταφέρνοντας όμως να ισορροπεί τα δραματικά με τα κωμικά στοιχεία. Ένα τελευταίο που θα ήθελα ν' αναφέρω είναι η χρονική περίοδος στην οποία εκτυλίσσεται η υπόθεση, δηλαδή οι αρχές της δεκαετίας του 90, που, για τους σημερινούς εφήβους, ισοδυναμεί με τη λίθινη εποχή: οι ήρωες σ' όλη τη διάρκεια προσπαθούν να μάθουν την ταυτότητα ενός συγκεκριμένου κομματιού (το Heroes του Bowie), αφού δεν υπάρχει ακόμα google και youtube για να το αναζητήσουν, όταν θέλουν να προσεγγίσουν κάποιον του γράφουν κασσέτες, τηλεφωνούν στο σπίτι, μιας και δεν υπάρχουν κινητά και χρησιμοποιούν γραφομηχανή... Βέβαια, η εποχή αυτή σημαίνει επίσης τέλειες μουσικές που ακούγονται σ'όλη τη διάρκεια της ταινίας, όπως Smiths και Sonic Youth!



Υ.Γ.: Η ματιά της ταινίας είναι καθαρά αμερικάνικη, χωρίς να υπάρχει κάτι κακό σ' αυτό.
 Άλλη πρόσφατη - ευρωπαϊκή αυτή τη φορά -ταινία που θίγει το ίδιο θέμα είναι η δανέζικη "Ίσως, Αύριο", η οποία κέρδισε το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας για το 2011. Εδώ, τίθενται πολύ πιο ουσιαστικά ερωτήματα όπως η απάντηση στη βία, η εκδίκηση και η συγχώρεση. Ήδη όμως η ανάρτηση έχει αρχίσει να μοιάζει με σεντόνι για να σκεπαστούμε, επομένως, ας την αφήσουμε για κάποια άλλη φορά...

Δευτέρα 4 Μαρτίου 2013

COMFORT BOOKS

     Μέσα σ' όλον αυτό τον ορυμαγδό περιοδικών, βιβλίων και τηλεοπτικών εκπομπών για τη μαγειρική και το φαγητό, ένας καινούριος "όρος" έχει τραβήξει την προσοχή μου, το λεγόμενο "comfort food", δηλαδή, κατά κάποιο τρόπο, το "φαγητό που ανακουφίζει". Πρόκειται για φαγητά στα οποία καταφεύγουμε όταν έχουμε περάσει μια δύσκολη, καταπιεστική μέρα και θέλουμε να ηρεμήσουμε και ν' ανακουφιστούμε από το άγχος και την πίεση. Είναι τα φαγητά που μας μαγείρευε η μαμά μας, ξυπνούν μνήμες από την παιδική ηλικία και συνήθως είναι αρκετά παχυντικά: ψητό στο φούρνο με πατάτες, μακαρόνια με κιμά ή παστίτσιο. Από την πρώτη κιόλας μπουκιά, νιώθουμε παρηγορημένοι, αφού διαπιστώνουμε ότι ο κόσμος όπως τον ξέραμε δεν έχει ακόμα καταρρεύσει.
     Αναρωτήθηκα λοιπόν αν υπάρχουν βιβλία με παρόμοια ανακουφιστική επίδραση, αν υπάρχουν δηλαδή βιβλία στα οποία ανατρέχω όποτε νιώθω ότι κάτι δεν πάει καλά. Μετά από σκέψη, κατέληξα στα εξής δύο: τη "Λωξάντρα" της Μαρίας Ιορδανίδου, από τις εκδόσεις Εστία και το "Καπλάνι της Βιτρίνας" της Άλκης Ζέη, μέχρι πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος και τώρα πια από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Δεν πρόκειται για τα αγαπημένα μου βιβλία, ούτε τα θεωρώ αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ωστόσο, κοντεύουν να διαλυθούν από την πολλή χρήση. Χμμμ...Με μια πιο προσεκτική ματιά, μπορώ να βρω πολλές αναλογίες με το λεγόμενο "comfort food". Πρωτ' απ' όλα, η αίσθηση της οικειότητας. Ενώ σ' αυτό το μπλογκ δεν έχω γράψει για κανένα ελληνικό λογοτεχνικό έργο, επέλεξα δύο ελληνικά βιβλία και μάλιστα γραμμένα από γυναίκες. Επίσης, το ένα είναι παιδικό και το άλλο είναι προσιτό ακόμα και σε μικρές ηλικίες, άρα ξυπνούν μνήμες από την παιδική/ εφηβική ηλικία. Μια τρίτη ομοιότητα είναι η αίσθηση σταθερότητας και αισιοδοξίας που μεταδίδουν, καθώς αναφέρονται σ' έναν κόσμο γεμάτο ζεστασιά και νόημα.
     Χαζεύοντας μια μέρα τις λογοτεχνικές λίστες του guardian (ναι, η μανία μου με τις λίστες έχει φτάσει σ' αυτό το σημείο, ωστόσο τις προτείνω ανεπιφύλακτα αν πάσχετε από παρόμοιο εθισμό και έχετε χρόνο να σκοτώσετε), ανακάλυψα αυτήν εδώ, που δεν αναφέρεται βέβαια στον όρο "comfort books", αλλά στα βιβλία χωρίς τα οποία δεν μπορεί κανείς να ζήσει. Διαπίστωσα λοιπόν ότι υπάρχουν αρκετές ομοιότητες, καθώς βρίσκει κανείς αρκετά παιδικά βιβλία ("Μικρές Κυρίες", "Ο άνεμος στις ιτιές" κ.α.), εξαιρετικά μεγάλο αριθμό Άγγλων συγγραφέων και, γενικότερα, πολλά κλασικά βιβλία, τα οποία είναι πιθανότερο να έχει διαβάσει κάποιος σε μικρότερη ηλικία. Λέτε λοιπόν τα συμπεράσματά μου να έχουν βάση ή είναι εντελώς αυθαίρετα; Έχετε εσείς "comfort books"; Αν ναι, ποια;

Υ.Γ. Θα κλείσω με ένα βίντεο των τίτλων αρχής της τηλεοπτικής μεταφοράς της Λωξάντρας. Στους νεότερους αναγνώστες, θα φανεί παλαιολιθικό. Και είναι, αφού η σειρά γυρίστηκε το 1980. Στους μεγαλύτερους όμως, μεταδίδει μια αίσθηση οικειότητας αντίστοιχη με αυτή του βιβλίου.


Σάββατο 2 Μαρτίου 2013

Ο ΒΟΥΔΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΑΣΤΕΙΩΝ Ή ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΑΣ ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΣΕΙ ΈΝΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟ

     Πολλές φορές έχει τύχει να επιλέξουμε ένα βιβλίο επειδή το εξώφυλλο μας τράβηξε την προσοχή αλλά τελικά δεν αποδείχθηκε αυτό που περιμέναμε. Μου' χει συμβεί κι εμένα αρκετές φορές, μία όμως είναι αυτή που θυμάμαι χαρακτηριστικά. Το μακρινό 1991, όταν ήμουν ακόμα στην τελευταία τάξη του δημοτικού, έφεραν δώρο στους γονείς μου ένα βιβλίο του Hanif Kureishi, "ο Βούδας των Προαστείων", από τις εκδόσεις Οδυσσέας. Ο συγγραφέας είχε γίνει γνωστός στην Ελλάδα από το σενάριο της ταινίας "Ωραίο μου Πλυντήριο", για την οποία μάλιστα είχε βραβευτεί με Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου, και αυτό ήταν το πρώτο του μυθιστόρημα. Το βιβλίο πρέπει να υπάρχει ακόμα στη βιβλιοθήκη των γονιών μου, αν βέβαια έχει γλιτώσει από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της μάνας μου, στις οποίες δε δείχνει κανένα έλεος σε κανέναν, ούτε στα βιβλία. Το εξώφυλλο λοιπόν ήταν χαρούμενο και πολύχρωμο, με κόκκινο φόντο και κολλάζ διαφόρων προσώπων. Έμοιαζε κάπως με αυτό της αγγλικής έκδοσης, αλλά δεν ήταν ακριβώς έτσι. Βλέποντάς το, σκέφτηκα ότι είχε γίνει κάποιο λάθος: ένα βιβλίο με τέτοιο εξώφυλλο δεν μπορεί ν' απευθύνεται σε μεγάλους, σίγουρα απευθύνεται σε παιδιά. Αποφάσισα λοιπόν ν' αποκαταστήσω το λάθος, όχι επισημαίνοντάς το, αλλά επιστρέφοντάς το βιβλιό στον φυσικό του αποδέκτη, δηλαδή εμένα. Όσοι γνωρίζουν το περιεχόμενο του μυθιστορήματος έχουν αρχίσει ήδη να γελάνε. Οι υπόλοιποι θ' αρχίσουν σε λίγο.
     Πρόκειται στην ουσία για ένα βιβλίο ενηλικίωσης, καθώς μιλάει για το πέρασμα ενός νέου στην ενήλικη ζωή μέσα από διάφορες εμπειρίες που διαμορφώνουν εν τέλει την προσωπικότητά του. Υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια βιβλία, όπως το "Πορτραίτο του Καλλιτέχνη σε Νεαρή Ηλικία" του Joyce ή ακόμα και το "Μαγικό Βουνό" του Mann, για ν' αναφέρουμε δύο απ' τα καλύτερα δείγματα του είδους. Ο "Βούδας των Προαστείων" μιλά για έναν νέο που, μεγαλώνοντας στα προάστεια του Λονδίνου τη δεκαετία του 70, ονειρεύεται να ξεφύγει από τη μιζέρια τους και να κατακτήσει τη μεγάλη πόλη. Πρόκειται εν πολλοίς για ένα αυτοβιογραφικό κείμενο μιας και ο Καρίμ, ο ήρωας του βιβλίου, είναι μισός Άγγλος και μισός Πακιστανός, όπως και ο ίδιος ο Kureishi, που επίσης μεγάλωσε σε λονδρέζικο προάστειο την ίδια περίπου εποχή. Ο Καρίμ πράγματι μετακομίζει στο Λονδίνο και ρίχνεται με μανία σε όλα όσα ονειρευόταν: ξέφρενα πάρτυ, ναρκωτικά, άφθονο ελεύθερο σεξ και γνωριμία με ανθρώπους όλων των ειδών και των κοινωνικών τάξεων, όπως η μητριά του η Εύα, που προσπαθεί με κάθε τρόπο να αναρριχηθεί στην "καλή" κοινωνία του Λονδίνου ή η ερωμένη του η Έλινορ, η οποία, αν και μεγαλοαστή, προσποιείται ότι ανήκει στην εργατική τάξη. Σ' ολο το βιβλίο παρακολουθούμε τον Καρίμ να ζει διάφορες εμπειρίες και παράλληλα να προσπαθεί να βρει την ταυτότητά του, πράγμα δύσκολο για κάθε νέο και ακόμα δυσκολότερο για κάποιον μισό Πακιστανό- μισό Άγγλο. Ωραία όλα αυτά. Όχι όμως όταν είσαι 11 χρονών. Σ' αυτή την ηλικία δεν έχεις ιδέα ούτε από αγωνιώδη αναζήτηση ταυτότητας ούτε από επώδυνη περιπέτεια ενηλικίωσης. Το μόνο που βλέπεις διαβάζοντας ένα τέτοιο βιβλίο είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν έρωτα από απλή ευχαρίστηση, χωρίς καν να είναι ερωτευμένοι και επίσης παίρνουν ναρκωτικά με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς να τους τα έχει ρίξει κάποιος στο ποτό, και μετά συνεχίζουν να ζουν κανονικά, αντί να καταλήγουν στις δημόσιες τουαλέτες με μια σύριγγα καρφωμένη στο μπράτσο τους. Ω Θεέ μου. Ω ΘΕΕ ΜΟΥ. Τι πράγματα ήταν αυτά; Σε τι κόσμο ζούσα; Το βιβλίο αυτό κλόνιζε τη σταθερή εικόνα που είχα φτιάξει για τον κόσμο με τη βοήθεια της μαμάς μου, της δασκάλας μου και της τηλεόρασης. Ο υπερσυντηρητικός εντεκάχρονος εαυτός μου ήταν αηδιασμένος. Παρ 'όλα αυτά, συνέχισα να διαβάζω το βιβλίο μέχρι τέλους, με τη γλυκειά έξαψη που νιώθουμε όταν κάνουμε κάτι απαγορευμένο. Και μετά επέστρεψα στη μακάρια καθημερινότητα ενός εντεκάχρονου παιδιού.
    Ξαναδιάβασα το "Βούδα των Προαστείων" όταν τελείωνα το λύκειο. Μπορεί να μη μεγάλωνα στο Λονδίνο της δεκαετίας του 70 και να μην ήμουν τόσο τολμηρή και ανήσυχη όσο ο ήρωας, όμως ταυτιζόμουν απόλυτα μαζί του όταν, κλεισμένος στο εφηβικό του δωμάτιο, αργά τη νύχτα, άκουγε τους δίσκους του και ένιωθε έτοιμος να κατακτήσει τον κόσμο που, στα δικά του μάτια, ταυτιζόταν με το κέντρο του Λονδίνου και στα δικά μου με το κέντρο της Αθήνας.
     Χρόνια μετά, καθώς περπατούσα στο Brixton του Λονδίνου, μπήκα σ' ένα βιβλιοπωλείο με βιβλία από δεύτερο χέρι. Την προσοχή μου τράβηξε ένα βιβλίο με πολύ απλό εξώφυλλο, κίτρινο με μαύρα γράμματα, το Intimacy ("Οικειότητα" ή ίσως "Εγγύτητα" - τι ωραία που είναι τα διλημματα της μετάφρασης!) του Kureishi. Θυμήθηκα την επεισοδιακή πρώτη μας γνωριμία και το αγόρασα. Διαβάζοντας το, ένιωθα ότι ξανασυναντούσα τον Καρίμ, όταν πια είχε ενηλικιωθεί για τα καλά και βίωνε την περιβόητη κρίση της μέσης ηλικίας. Άλλωστε, γι' αυτό ακριβώς μιλούσε το βιβλίο.
   Ο ήρωας, από Πακιστανό πατέρα και Αγγλίδα μάνα, που μεγάλωσε στα προάστεια του Λονδίνου και κέρδισε το Όσκαρ σεναρίου πριν ακόμα κλείσει τα 30, δηλώνει στην πρώτη παράγραφο του βιβλίου ότι πρόκειται να εγκαταλείψει τη γυναίκα του και τους δυό γιους του. Ο Kureishi το έγραψε αμέσως μετά το χωρισμό του με την επι δέκα χρόνια σύζυγό του, με την οποία είχε δύο γιούς. Πραγματικά εκπλήσσομαι που μπήκε στον κόπο έστω ν' αλλάξει τα ονόματα των ηρώων. Διαβάζοντας, ανακάλυψα ότι ο ήρωας δεν είχε ωριμάσει ούτε στο ελάχιστο. Σαν όλα τα παιδιά, γκρινιάζει για τους άλλους και το τι κάνουν ή δεν κάνουν σε σχέση μ' εκείνον αλλά δεν του περνά καν από το μυαλό να εξετάσει τι κάνει και τι δεν κάνει εκείνος σε σχέση μ' αυτούς. Παραμένει εγωκεντρικός, νάρκισσος και ανεύθυνος αλλά παράλληλα, σ' όλο το κείμενο επιδίδεται σε μια φοβερά ψυχοφθόρα αυτολύπηση και αυτοταπείνωση. Στέκεται πελαγωμένος μπροστά στη ζωή του και τις επιλογές του και προσπαθεί να εντοπίσει ποιος είναι και τι θα τον κάνει ευτυχισμένο. Στο μεταξύ, τρέφει μέσα του την αυταπάτη ότι μπορεί να ξαναγυρίσει στην ανεμελιά και την παντοδυναμία της νεότητας αν παρατήσει τα δεσμά μιας συμβατικής οικογενειακής ζωής και ζήσει μαζί με τη νεαρή ερωμένη του. Ο τρόπος με τον οποίο τα εξομολογείται όλα αυτά ο αφηγητής και οι λεπτομέρειες που μοιράζεται με τον αναγνώστη είναι τόσο προσωπικά, που μερικές φορές νιώθεις άβολα με το βαθμό της οικειότητας. Στο τέλος, εγκαταλείπει την οικογένειά του αλλά αυτό δε μειώνει το υπαρξιακό του άγχος, ούτε τον φέρνει πιο κοντά στην αυτογνωσία. Τελειώνοντας το βιβλίο χαμογέλασα, σκεπτόμενη ότι αν το είχα διαβάσει στην ηλικία των 11 ετών, θα μισούσα τον ήρωα με όλες μου τις δυνάμεις. Μη σας πω ότι θα το έκρυβα ως άκρως ακατάλληλο για γονείς... Όταν το διάβασα όμως απείχα πια αρκετά από εκείνη την ηλικία και τα συναισθήματά μου ήταν τελείως διαφορετικά. Ήταν πολύ ενδιαφέρον, ειδικά για μια γυναίκα, να αποκτά πρόσβαση στον τρόπο σκέψης ενός τέτοιου τύπου, για τον οποίο ένιωθα βέβαια μια κάποια περιφρόνηση αλλά κυρίως θλίψη και οίκτο για τα χρόνια που άφησε να περάσουν χωρίς να μπορέσει να διαλύσει τις ναρκισσιστικές του αυταπάτες. Κι αυτό όμως ανθρώπινο είναι. Με τον καιρό, έμαθα να είμαι πιο επιεικής με τους ανθρώπους και τις αδυναμίες τους. Φαίνεται ότι εγώ, σε αντίθεση με τον Kureishi και τους ήρωές τους, είχα μεγαλώσει αρκετά από την πρώτη μας συνάντηση...

Υ.Γ. 1: Δε γνωρίζω αν  "Ο Βούδας των Προαστείων" κυκλοφορεί ακόμα στην ελληνική αγορά. Στην αναζήτησή μου στο ίντερνετ δεν μπόρεσα να βρω εικόνα του βιβλίου. Το "Intimacy" κυκλοφορεί με τον τίτλο "Οικείες Απιστίες", από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Μου φαίνεται όμως ότι ο τίτλος αυτός περιορίζει το θέμα του βιβλίου σε μια απλή ιστορία απιστίας, οπότε είμαι αρνητικά προκατειλημμένη απέναντι στη μετάφραση.

Υ.Γ. 2: "Ο Βούδας των Προαστείων" γυρίστηκε σε μίνι σειρά για το BBC το 1993. Τη μουσική είχε γράψει ο David Bowie.


Παρασκευή 1 Μαρτίου 2013

ΈΧΩ ΜΙΑ ΙΔΕΑ...



Ρολόι- ρόλοι
 
Πιάσε το δάχτυλό μου
έχω μια ιδέα
να σπάσουμε τα ρολόγια
και να μετράμε το χρόνο
με τους δικούς μας
δείκτες

Νίκος Π.